Tweede serie AmbachtenLabs in het Nederlands Openluchtmuseum gepresenteerd

Het brengt ambachtslieden, studenten uit het vakonderwijs, ontwerpers en productieplatforms met elkaar in contact, om tot een kruisbestuiving te komen. Het Lab wil de verschillende schakels van het productieproces bijeen brengen, om met elkaar in een werkperiode van 5 tot 8 weken door kennisuitwisselingen innovatieve ideeën te ontwikkelen en uit te werken.

Het doel van het Lab is onderzoeken van de duurzame ontwikkelingsmogelijkheden van de verschillende ambachten. Uitgangspunten hierbij zijn het behoud en overdracht van de technische vaardigheden en materiaalkennis. Behoud en overdracht van de traditionele kennis vormen tevens een van de pijlers van het 2003 UNESCO Verdrag.

De werkvorm voor het AmbachtenLab is een kleinschalig workshop-denktank-model. De Labs bestaan uit 5 tot 8 wekelijkse ontmoetingen. Elk Lab heeft drie tot vijf deelnemers, inclusief een ambachtsman of –vrouw. Elke deelnemer vertrekt vanuit uit zijn of haar kennis en kunde. De primaire inzet is door nieuwe samenwerkingsverbanden te organiseren, uitwisseling, kennisoverdracht, experiment en onderzoek van en naar ambachtelijke productiemethoden te stimuleren.

De eerste ontmoeting, de onderlinge kennismaking vindt elke keer plaats in het Nederlands Openluchtmuseum. Daarna zullen de deelnemers samen een locatie kiezen waar zij het beste uit de voeten kunnen: dat kan wisselend bij de Ambachtspersoon in de werkplaats, bij de ontwerper, bij een deelnemende opleiding of elders zijn.

Vertrekpunt voor elk Lab zijn ambachtsmensen die werken aan de borging van hun ambacht. Per Lab wordt voor één ambacht gewerkt aan een specifiek aspect van toekomst geven. Afhankelijk van de vraag van de ambachtsman of –vrouw worden er passende partners gezocht, er is minimaal altijd een leerling van een vakopleiding en een innovator of vormgever bij. Deze driehoek vormt de basis van het AmbachtenLab-model.

De eerste twee AmbachtenLabs zijn in september gestart. Leo Hoegen (papierschepper van De Papierderij, Utrecht) en Rien Stuijts (De Stoelenmatter, Zundert) nemen deze Labs voor hun rekening. Leo gaat samenwerken Sabine Zwikker. Rien werkt samen met Eduard Sweep (studio Yksi, Eindhoven), Marrigje van der Dragt (stoelenmatter in opleiding) en Maarten Strang (ontwerper, Arnhem).

Ondanks dat de Labs starten in het Openluchtmuseum, zijn ze niet direct zichtbaar voor bezoekers. De Labs vinden immers op diverse plekken plaats. Dit is omdat wij de deelnemers in alle rust willen laten experimenteren. Omdat wij het proces heel belangrijk vinden, laten wij de (eerste) Labs vastleggen op film en foto. Het proces is te volgen via de eigen pagina's van de Labs: AmbachtenLab Papierscheppen en AmbachtenLab Stoelenmatten en via Facebook.

De eerste twee Labs worden op 26 oktober gepresenteerd in het Nederlands Openluchtmuseum.

Musea hebben een belangrijke rol in het borgen van ons erfgoed. Zij zijn de experts in het conserveren van waardevolle materiële objecten. Het tonen van immaterieel erfgoed is voor de meeste musea echter nog een onontgonnen terrein. Het AmbachtenLab is dus ook op dat vlak een experiment. Het Nederlands Openluchtmuseum presenteert als een van de weinige musea in Nederland wel de culturele achtergronden, de geschiedenis van onze tradities. Het AmbachtenLab wil de relevantie van nu en een nabije duurzame toekomst te schetsen. 

De eerste Labs starten vanuit het Nederlands Openluchtmuseum omdat dit museum een enorme collectie aan traditioneel vervaardigde gebruiksartikelen in de depots heeft, hetgeen een prachtig uitganspunt is wanneer je de toekomst wil vorm geven.  

Het Openluchtmuseum is natuurlijk niet het enige museum wiens collectie op ambachten en volkscultuur is gericht.  Het museumnetwerk waarmee het Nederlands Openluchtmuseum en het Kenniscentrum al op diverse fronten mee samenwerken, omarmt de methodiek en doelstellingen van het AmbachtenLab. Medio 2019 gaat het AmbachtenLab dan ook in mede in die musea plaats vinden.

Gelukkig is er de laatste jaren weer sprake van een toegenomen aandacht voor het ambacht en de vaardigheden die daarmee samenhangen. Het AmbachtenLab onderscheidt zich van andere initiatieven doordat het werkt met het UNESCO Verdrag als basis. Dat betekent dat de centrale schakel in het geheel de ambachtsman of -vrouw is. Zij zijn de erfgoeddragers, zij vormen de basis, zonder hen geen kennisoverdracht en borging.

Het Kenniscentrum, en de musea binnen het museumnetwerk waar wij ons mee verwant weten, willen zich met de opstart van het AmbachtenLab nadrukkelijk als maatschappelijk ondernemers positioneren. We brengen die mensen bij elkaar, waarvan wij verwachten dat zij samen een synergie kunnen opwekken. Die ondanks hun verschillende achtergrond, samen aan de verduurzaming van het betreffende het ambacht willen werken.                                                                                               

Het AmbachtenLab draait dus niet op voorhand om eindproducten. Maar wil juist de verschillende aspecten van innovatie, en de mogelijkheden tot innovatie binnen het ambachtenveld onderzoeken en verder uitwerken. Het is dat proces van samenwerking zoeken, binnen een productieketen gezamenlijk een onderzoek opstarten en dat vervolgens samen nader uit werken, wat het AmbachtenLab uniek maakt. En waarom het ook van belang is dat de resultaten van de Labs straks binnen de museale context gepresenteerd kunnen gaan worden.

Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland is als non gouvernementele organisatie (NGO), een afdeling binnen het Nederlands Openluchtmuseum. Het Kenniscentrum heeft de opdracht om uitvoering te geven aan het UNESCO Verdrag inzake Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed (2003) in Nederland. Ambachtelijke kennis en vaardigheden vormen een onderdeel van het immaterieel erfgoed. Een belangrijke eigenschap van immaterieel erfgoed is dat het mee evolueert met de tijd, en met de generaties die zich het erfgoed eigen hebben gemaakt door er nieuwe betekenissen aan mee te geven.

In het UNESCO Verdrag staan de beoefenaars van immaterieel erfgoed, de ambachtslieden in dit geval, centraal. Het Kenniscentrum onderhoudt, via de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland, veel contact met deze ambachtslieden en merkte dat er veel behoefte is aan directe ondersteuning op het vlak van toekomst geven (borgen) van hun ambachten. Het doel van het AmbachtenLab is om met de (traditionele) kennis en vaardigheden uit de ambachten aansluiting te zoeken bij de huidige tijd. Innovatie is het middel, en het AmbachtenLab is daarbij de methodiek.