De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Bij een thuisbevalling is de verloskundige medisch verantwoordelijk; hij/zij bewaakt het proces van de bevalling en begeleidt de vrouw. De vrouw kiest er zelf voor om thuis in haar eigen bed, onder haar eigen douche of in een bevalbad te bevallen. Tijdens de bevalling wordt uitgegaan van de autonomie van de barende (en haar partner); haar wensen worden gerespecteerd. Er is tijd en ruimte om met de bevalling ‘mee te bewegen’, protocollen spelen thuis een minder grote rol dan in het ziekenhuis.

Als de bevalling in een gevorderd stadium is, roept de verloskundige assistentie in van de kraamverzorgende. Zij/hij assisteert de verloskundige en ondersteunt de barende vrouw en haar partner. Na de bevalling blijft de kraamverzorgende gedurende doorgaans acht dagen overdag aanwezig bij het gezin.

Alhoewel het in enkele Westerse landen zoals Vlaanderen, Groot-Brittannië of Canada mogelijk is om veilig thuis te bevallen, gebeurt dit alleen in Nederland op grote schaal. In Nederland zorgt de combinatie van verloskunde en kraamzorg ervoor dat een vrouw vanaf het begin van de zwangerschap tot ruim na de geboorte goed begeleid wordt. Daar waar het medisch verantwoord is, kunnen moeders, onder begeleiding van de verloskundige en met assistentie van de kraamverzorgende, in hun eigen huis bevallen van hun kind. De zwangere en de verloskundige hebben vaak in het voortraject van de zwangerschap al een band opgebouwd. 

De thuisbevalcultuur van vandaag de dag komt voort uit een reeks juridisch-medische besluiten, waardoor er in Nederland een aparte tak verloskunde en kraamzorg gewaarborgd kon worden die stoelt op een aantal immateriële cultuurwaarden zoals ‘autonomie/wij bepalen zelf’, een ‘natuurlijk proces’ en ‘thuis zijn’. De keuzevrijheid van de vrouw en haar partner om zelf te beslissen waar de bevalling plaatsvindt, is hierbij een belangrijke kernwaarde.

Beoefenaars en betrokkenen

Bepaalde groepen verloskundigen, kraamverzorgers en (aanstaande) ouders spannen zich in om de Nederlandse thuisbevalcultuur te borgen, vanwege culturele aspecten en om medische redenen.

Verloskundigen die zijn aangesloten bij de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV) en kraamverzorgers die zijn aangesloten bij de Nederlandse Beroepsvereniging voor Kraamverzorgenden (NBvK) begeleiden thuisbevallingen en ondersteunen in de kraamperiode. 

Deze twee beroepsorganisaties erkennen de thuisbevalling als onderdeel van de Nederlandse identiteit en cultuur, en zij zetten zich ervoor in om deze praktijk op veilige en verantwoorde wijze te borgen, waarbij er samenwerking en afstemming plaatsvindt met verloskundigenorganisaties en gynaecologenorganisaties. Het doel is om te voorkomen dat een natuurlijk proces onnodig gemedicaliseerd wordt, en om de medische en culturele waarden van de thuisbevalling te duiden. Veel verloskundigen en kraamverzorgenden ervaren hun bijdrage aan de thuisbevalling en kraamperiode als een roeping.

Verder zijn uiteraard vrouwen en hun partners in de vruchtbare levensfase met een kinderwens beoefenaars van dit erfgoed wanneer zij bewust voor een thuisbevalling kiezen.

Geschiedenis en ontwikkeling

In de Middeleeuwen begeleidden vroedvrouwen bevallingen thuis op een ‘geboortestoel’ of bankje, en de kraamzorg werd door ‘bakers’ gedaan die vaak gehecht waren aan oude beproefde methodes.

In de zeventiende eeuw ontstond er een opleiding tot verloskundige, in 1865 regelde de wet Thorbecke dat de geneeskunst en verloskunde alleen uitgeoefend mocht worden door mensen die daarvoor geschoold zijn. Net als in buurlanden kwamen ook in Nederland kraamklinieken, maar dankzij de goed en zelfstandig opgeleide vroedvrouwen konden in Nederland de meeste vrouwen nog steeds thuis bevallen. Begin twintigste eeuw werd er een nieuwe opleiding kraamverzorging aangeboden, hetgeen heeft geleid tot wat het vak kraamzorg nu is.

Met het vastleggen van de bevoegdheden van de vroedvrouw in de Nederlandse wet werd de kiem gelegd voor een sterk zelfstandige positie van verloskundigen in vergelijking met andere Westerse landen. Het verschil met de rest van de wereld was dat de verloskundigen in Nederland als zelfstandige medische professionals werden opgeleid, terwijl zij elders onder verantwoordelijkheid van de artsen vielen. De zelfstandige positie van verloskundigen gaat gepaard met een bepaalde mate van vrijheid bij het thuis begeleiden van bevallingen. 

Ook de combinatie van verloskunde met een periode van kraamzorg aan huis, is uniek voor Nederland. De verloskundigen vormen hier een autonome professie binnen de geboortezorg, waaraan o.a. de KNOV haar bestaansrecht ontleent.

Borgingsacties

2021-2024

  • Tegenwicht bieden aan de angst- en controlecultuur onder (aanstaande) zwangere vrouwen en hun partners door de medische voordelen van de thuisbevalling onder de aandacht brengen en de fysiologie van het bevalproces goed uit te leggen. Om een weloverwogen keuze te kunnen maken aanstaande ouders informeren over de veiligheid van de thuisbevalling.
  • Uitdragen dat thuisbevallen onderdeel is van de Nederlandse immateriële cultuur en het belang van de achterliggende waarden duiden, namelijk: keuzevrijheid, autonomie, ‘thuis zijn’ en niet onnodig medicaliseren.
  • Bewustwording creëren dat er een reëel risico is op verdwijning van de thuisbevalling vanwege toenemende medicalisering van bevallingen, waardoor de keuzevrijheid van vrouwen in het geding komt.
  • Wetenschappelijke artikelen over de thuisbevalling verhelderen door ze te 'vertalen' naar het publiek, en positieve bevalervaringen verspreiden via sociale media en journalisten.
  • Meer voorlichting geven over veilig thuisbevallen, zowel aan de eigen beroepsgroepen als op scholen en opleidingen. Actieplan voor de komende jaren opstellen met o.a. bezoeken aan scholen, het verspreiden van informatie via sociale media (facebook, Instagram) enz.
  • Het vak kraamzorg aantrekkelijker maken voor de nieuwe generatie. Dit vak heeft een wat stoffig imago en wij willen in samenwerking met opleidingen en nieuwe generaties bedenken hoe we dit imago kunnen verbeteren.
  • Met tegenstanders van thuisbevallen het gesprek blijven aangaan.
  • Een politieke lobby voeren voor een veilige infrastructuur en voor voldoende medische zorg op alle gebieden. Vanwege capaciteitstekort en de sluiting van ziekenhuizen in dunbevolkte gebieden, wordt het risicovoller en minder aantrekkelijk om thuis te bevallen omdat, indien er iets mis gaat, de reis naar een ziekenhuis langer duurt.

Contact

KNOV en NBvK
Molenkade 8
1829 HZ
Oudorp NH
Noord-Holland
Nederland
Website