De Bruine Vloot of chartervloot, is de kleinschalige passagiersvaart met ongeveer 400 traditionele zeilschepen op de Nederlandse binnenwateren en op zee. De schepen zijn voornamelijk oude bedrijfsvaartuigen die stammen uit de tijd dat scheepsmotoren niet of nog nauwelijks werden gebruikt. Na een leven in de vrachtvaart of de visserij hebben zij een nieuw economisch bestaan gekregen in de passagiersvaart.
De spil van de Bruine Vloot is de schipper. De schipper vaart het schip, ontvangt de passagiers, instrueert, draagt kennis over, onderhoudt het schip houdt altijd het overzicht, waakt! Nooit helemaal alleen natuurlijk. Er is een netwerk van bemanning, mastenmakers, zeilmakers, werven en diverse experts die als in een ecosysteem het werk mogelijk maken. Maar de schipper is de spil.
Veel kennis en (sociale) vaardigheden
De schipper is verantwoordelijk voor het schip en de opvarenden en moet waken over de veiligheid. Daarvoor zijn kennis en vaardigheden nodig op vele vlakken.
Kennis van het schip, navigatie en meteorologie komen in de opleiding aan de orde. Elke schipper is opgeleid en gediplomeerd. Maar kennis opdoen begint al veel eerder dan op de opleiding. Elke schipper is als ‘maat’ of ‘deckie’ begonnen. Vanaf dag één leer je de praktijk aan boord: het jargon, de handelingen bij het zeilen, het aanleggen en afmeren, het aansturen van de gasten en later het manoeuvreren in de havens. Het leren stopt eigenlijk nooit. Door kennisdeling met experts en collega’s vergroot een schipper de kennis voortdurend en worden vaardigheden verbeterd. Met als ultieme test, de wedstrijden! Zeker die waar de motor niet gebruikt mag worden bij het in- en uitvaren van havens, zoals de Strontrace en de Beurtveer.
Naast vaardigheden die betrekking hebben op het varen zijn schippers veelal zelf verantwoordelijk voor het onderhoud van het schip en de techniek. Met alleen praktische vaardigheden red je het niet als schipper, ook sociale vaardigheden zijn belangrijk. Contact met gasten maakt een belangrijk deel uit van het werk, zorgen dat passagiers een fijne tijd aan boord hebben hoort ook bij het vak.
Kennisoverdracht
De schipper draagt kennis over aan de rest van de bemanning. Een deel van de kennis brengt de schipper ook over op de passagiers. NIet alleen over het zeilen maar ook kennis over natuur, geografie en de omgeving wordt doorgegeven.
De vele tienduizenden passagiers die jaarlijks meevaren doen vaak actief mee met de bemanning. Onder begeleiding en wakend oog van de schipper helpen zij de zeilen zetten en trimmen, klimmen zij in het want, bedienen de zwaarden of draaien ze mee in wachten. De passagiers gaan langzaam maar zeker onderdeel uitmaken van de bemanning. En soms laten zij zich alleen maar vervoeren en vermaken.
Zichtbaar en toegankelijk
De schepen vormen het levendige decor van havensteden aan het IJsselmeer, in de Zeeuwse Delta, het Friese merengebied, de Waddeneilanden en de Oostzee. Op internationale maritieme evenementen (‘sails’) trekken de schepen een miljoenenpubliek. De voorbereidingen voor het nieuwe seizoen of de nieuwe reis, het verrichten van onderhoud, de ontvangst en instructies aan dek aan nieuwe groepen opvarenden, het manoeuvreren in de havenkom, het drogen van de zeilen op een rustige dag: de schepen liggen niet in uitgestorven havengebieden maar vaak in het midden van de stad, vol in het zicht van velen. Ook tijdens vaartochten zijn zij zichtbaar en leveren de schepen en schippers een waardevolle bijdrage aan het cultuurlandschap. De schepen en schippers dragen de maritieme geschiedenis op een levendige en zeer toegankelijke wijze uit aan het publiek. Dat de schepen veel in prachtige (Natura 2000, werelderfgoed) gebieden varen maakt het voor veel passagiers én schippers extra aantrekkelijk.
De schippers van de Bruine Vloot, als meest actief varende groep, zijn via maritieme opleidingsinstituten, musea, specialistische ambachtslieden, historische havens en werven, nauw verbonden met andere delen van het Nederlandse varend erfgoed en vormen tegelijk de schakel met de moderne maritieme sector.
