De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Chanoeka is een joods feest, het inwijdingsfeest, dat ook bekend staat als ‘het feest van de lichtjes’. De precieze data van Chanoeka zijn afhankelijk van de joodse kalender, maar vallen altijd in de donkere winterperiode van het jaar. De eerste dag van het feest, dat acht dagen duurt, begint na zonsondergang van de 24e dag van de joodse maand Kislew, dit is eind november, begin december. Bij het feest worden de (olijf)olielampjes in de chanoekia, de kandelaar met 8 + 1 armen, aangestoken met zang, met de uitspraak van zegeningen, met het eten van lekkernijen die met het chanoekafeest verbonden zijn en met het spelen met de dreidel, een tolletje met Hebreeuwse letters. Dit verwijst naar de Syrische bezetting: studenten trokken zich terug in een grot omdat hun theologische studie door de bezetter verboden was. Als zij betrapt dreigden te worden, werd het tolletje gebruikt om te suggereren dat ze alleen maar met een onschuldig spelletje bezig waren.

Beoefenaars en betrokkenen

Joodse gemeenten vind je overal in het land. Vaak beheren zij een synagoge en hebben een eigen rabbijn. De organisatie van de openbare chanoekaviering in Utrecht ligt bij de Stichting Chabad-Lubavitch Utrecht. Dit is een groeiend netwerk van Joodse inwoners van de provincie Utrecht. Er worden ontmoetingen, feesten en culturele bijeenkomsten georganiseerd, ook richt Chabad zich op maatschappelijk werk. Chabad-Utrecht organiseert ook lessen en cursussen met thema’s als de Thora, de Joodse cultuur en het Hebreeuws.

Geschiedenis en ontwikkeling

De oorsprong van de viering van Chanoeka is de (her)inwijding van de Tempel van Jeruzalem in het jaar 164 voor Christus. De heersende Grieken ontwijdden de Tempel in Jeruzalem door op het altaar een varken te offeren en dit was het begin van verzet. Jeruzalem werd heroverd en toen bleek dat de Grieken in de tempel alles vernield hadden. Afgodsbeelden moesten verwijderd worden en de menora (kandelaar) weer rechtgezet en aangestoken. Echter, er was maar één klein kruikje reine olie, net genoeg voor één dag. De menora werd aangestoken en de Tempel werd her-ingewijd. Het wonder is dat de menora iedere ochtend weer vol was, acht dagen lang, tot er nieuwe olie geperst en gezuiverd was. Vanaf dit moment wordt ieder jaar het chanoekafeest gevierd. Oorspronkelijk alleen in huiselijke kring maar de laatste tijd zijn er ook openbare vieringen waarbij onder grote publieke belangstelling de lichtjes in de chanoekia plechtig worden ontstoken. Het is daarmee ook het feest van de vrijheid van godsdienst en tolerantie: nu er steeds meer sprake is van godsdienstvrijheid en deze vrijheid in Nederland ook in de grondwet verankerd is kan het feest meer in de openbaarheid gevierd worden. Bij joodse gezinnen wordt de chanoekia zichtbaar geplaatst, voor het raam of zelfs in de tuin.

Borgingsacties

2022-2024

  • Scholen benaderen om mee te doen aan de Chanoekaviering. Er wordt eerst een les gegeven op de scholen en daarna worden ze uitgenodigd om deel te nemen aan Chanoeka.
  • Zichtbaarheid vergroten door het plaatsen van Immaterieel Erfgoed Spotten-bordjes.
  • Samenwerkingen versterken en zo breed mogelijk te maken.
  • Een betaalde kracht aannemen om de activiteiten van de Stichting Vrienden van de Joodse gemeenschap Utrecht te gaan organsieren.
  • Chanoeka zowel fysiek als digitaal organiseren om een groot publiek aan te spreken.
  • Het jongerenprogramma weer onderdeel laten zijn van de algemene programa.
  • Actief blijven fondsen werven en sponsors zoeken.
  • Via nationale televisie (NPO) proberen aandacht te krijgen voor Chanoeka (Utrecht en landelijk)

2017-2020

  • De website bijwerken met een filmpje van de meest recente viering. Daarnaast is op de website alles te vinden over Chanoeka. 
  • Elk jaar raadsleden, tweede kamerleden en andere bekende Nederlanders uitnodigen en verwelkomen.
  • Op verschillende auto's een kandelaar plaatsen met gloeilampjes, die door heel Nederland rijden. Eén van de acht dagen vindt er een parade plaats waarbij de auto's gezamenlijk van Almere naar Lelystad rijden.
  • Een wedstrijd organiseren voor kinderen om zelf een kandelaar te maken.
  • Elk jaar een speciale activiteit organiseren voor kinderen tijdens de viering: iets eigentijds, bijvoorbeeld glow in the dark buisjes of een bril in de vorm van de dreidel.
  • Lesgeven op scholen over Chanoeka.

 2014-2016

  • Publiciteit zoeken voor en voorlichting geven over de openbare vieringen, met informatie over de achtergrond van het feest: vrijheid van godsdienst.
  • Gemeenten benaderen om het aantal openbare vieringen te vergroten.
  • Een lespakket ontwikkelen om het voor docenten eenvoudiger te maken aandacht te besteden aan Chanoeka.

Contact

Chanoeka Utrecht
Utrecht
Utrecht
Nederland
Website