Cultuur van de Piratenmuziek (met uitzondering van illegaal zenden)

Beschrijving

De Cultuur van de Piratenmuziek kenmerkt zich door een grote groep mensen die muziek uitzenden en beluisteren via internet of tijdens feesten. Het betreft de legale activiteiten die voortgekomen zijn vanuit de illegale etherpiraterij.

De muziek bestaat grotendeels uit Nederlandstalige muziek, bands uit de jaren 60, 70 en 80, Duitse schlagers en polka's. Het gaat om muziek die bijna niet via de reguliere radiostations te horen is.

Piraat worden is met de komst van internetradio veel makkelijker geworden. Iedereen met de geschikte apparatuur kan besluiten om via internet te gaan uitzenden en is daarmee piraat.

De grotere legale internetstations zijn vaak groepen piraten die allen een deel van de programmering voor hun rekening nemen om zodoende een dagvullend programma te kunnen realiseren. Deze piraten draaien vanuit zolderkamers, schuurtjes en blokhutten in en rondom hun huis. Hun studio's zijn vaak sfeervol aangekleed en in de uitzendingen is vaak te horen dat de studio vol zit met bezoekers.
De luisteraars sturen vaak verzoekjes naar de piraat die deze in de uitzending bespreekt met een praatplaat. De piraat richt zich heel direct tot de luisteraar, bijvoorbeeld door te vragen of de ontvangst goed is of met de vraag naar een groet, verzoek of reactie. Ook het contact tussen de artiesten en de fans is zeer nauw. Veel artiesten hebben direct contact met hun fans en de internetstations. Artiesten die in de piratenwereld enorm populair zijn, zijn daarbuiten vaak nauwelijks bekend. De piratenmuziek is te horen in bijna iedere sportkantine, werkplaats en bouwplaats in Noord en Oost Nederland. Dat neemt niet weg dat er ook in andere delen van Nederland liefhebbers zijn van de piratenmuziek.
Het uitzenden is niet het enige wat bij de Cultuur van de Piratenmuziek hoort. In Noord- en Oost-Nederland is bij bijna ieder dorpsfeest piratenmuziek te horen. Sommige feesten zijn jaarlijks, waarbij het Twentse Piratenfeest in Rossum de grootste is.

Beoefenaars en betrokkenen

Binnen de piratenmuziek zijn er verschillende partijen actief; de zendpiraten, de artiesten en de artiestenbureaus. Daarnaast zijn er ook naar schatting 100.000 luisteraars en de bezoekers van de feesten.
De Stichting Piratencultuur is de trekker van dit immaterieel erfgoed en zodoende een formeel aanspreekpunt. Daarnaast wordt de voordracht ondersteund door onder andere Radio Olympia (het grootste internetpiratenstation van Nederland waarbij meer dan 40 stations zijn aangesloten),
Time Out (een van de grootste piratenbands), internetcollectief Radio Moonlights (een internetcollectief in Overijssel en Drenthe ontstaan vanuit piraten die voorheen via de ether draaiden) en internetcollectief Hitstream FM (een internetcollectief waar ongeveer 20 stations zijn aangesloten).

Geschiedenis en ontwikkeling

De Piratenmuziek ontstond in de jaren '30 van de vorige eeuw binnen de arbeidersklasse in de industriegebieden in Almelo. Al in de jaren '30 waaierde de piraten verder uit over Overijssel. De muziek kenmerkte zich destijds ook door muziek die niet gedraaid werd door ‘Hilversum’. Er werden echte arbeidersliederen gedraaid, muziek die niet was toegestaan op de officiële radio. De meeste uitzendingen waren in de ochtend of na de uitzending vanuit Hilversum en in het weekend, waardoor het aanvullend was op het normale radioprogramma. De meeste piraten waren destijds jonge mannen uit de arbeidersklasse.
Tot 1938 was er in Twente bijna ieder weekend wel een piraat illegaal te beluisteren en waren de piraten in Overijssel en delen van de Achterhoek bekend.
In de herfst van 1939 was het, hoogstwaarschijnlijk door de (dreigende) oorlog, afgelopen met de piratenstations.

Meteen na de oorlog werd het zenden echter weer opgepakt. Tot 1950 vooral in Twente, waar voor de oorlog ook werd gedraaid. Daarna breidde het zich ook uit over andere delen in Noordoost-Nederland en zelfs naar het westen van het land. De sterke groei na de oorlog had te maken met de toegenomen technische mogelijkheden. Het maken van een zender was makkelijk en de groei van muziek op single ging razendsnel. Waarschijnlijk waren er tussen 1946 en 1967 zo'n tweeduizend verschillende radiostations.

In de jaren '80, '90 en 2000 waren er veel piraten actief inp de ether. Er werd met zwaardere vermogens gedraaid, waardoor de overlast toenam. Het Rijk besloot daarop over te gaan tot stevige sancties. Dit leidde tot internetradio en onbemand zenden. Met de komst van internet is in de afgelopen decennia een verschuiving naar internet en evenementen ontstaan. De muziek en de sfeer zijn echter niet veranderd. Waar radiostations/illegale etherpiraten vroeger alleen draaiden, ontstaan er steeds meer collectieven, zoals HitstreamFM, Radio Moonlights en Radio Olympia. Al hun uitzendingen vinden digitaal plaats, waarbij afzonderlijke stations/piraten onder één naam draaien.

Borgingsacties

2021-2024

• Aansprekende artiesten binnen de piratengemeenschap uitnodigen als ambassadeurs om de meerwaarde van de piratenmuziek en bijbehorende cultuur aan de buitenwereld te tonen.
• Een lobby starten voor meer (positieve) aandacht in de media. Hieraan de ambassadeurs koppelen.
• Een database opzetten en bijhouden met 'goede-voorbeeldpiraten’ om contact met media te onderhouden.
• Een lespakket en een lesbrief ontwikkelen voor middelbare scholen in Noordoost-Nederland, waarin aandacht voor de piratenmuziek en de bijbehorende cultuur. Hiervoor enkele enthousiaste scholen zoeken om als kopgroep te dienen.
• De verantwoordelijkheid op zich nemen voor de documentatie, archivering en onderzoek.
• Piraten die hun archief willen borgen voor de toekomst kunnen hun archief onderbrengen bij de stichting, zodat er geen collecties verloren gaan.
• Als spreekbuis en vraagbaak dienen voor de relatie met de overheid., voor zowel de (lokale) overheid als voor zendpiraten over bijvoorbeeld de aanvraag van vergunningen en eventueel subsidies.
• Het bestuur en de kandidaat-bestuursleden trainen om de pers te woord te kunnen staan. Daarnaast leren omgaan met kritische vragen van de media over bijvoorbeeld de illegale aspecten, die nadrukkelijk geen onderdeel van de borging zijn.