Midwinterhoornbouwen in Gelderland en Overijssel

Midwinterhoornbouwers die lid zijn van blaasgroepen stellen hun kennis en kunde veelal ter beschikking van de groep. Het komt regelmatig voor dat er cursussen midwinterhoornbouwen verzorgd worden door ervaren leden van midwinterhoorngroepen. Maar soms ook door bouwers die geen lid zijn van een blaasgroep en als zodanig niet georganiseerd zijn. Dat laatste geldt ook voor bouwers die alleen bouwen en geen cursussen verzorgen.

Tussen de midwinterhoornbouwers onderling bestaan in de regel geen formele banden. De Federatie van Gelderse Midwinterhoorngroepen en de Stichting Midwinterhoornblazen Twenthe hebben afgesproken zich samen als erfgoeddrager op te werpen. Binnen hun werkgebied hebben zeker enige honderden blazers/bouwers minimaal één, maar vaak ook meerdere, midwinterhoorns gebouwd.

De oudste afbeeldingen van een sterk op een midwinterhoorn gelijkend instrument zijn aangetroffen in het Utrechts Psalter van ca. 830 na Chr. en het midwinterhoornbouwen wordt bevestigd door bronnen uit 1815 waarin sprake is van het blazen op een 'mirrewinterhoorn' in Kotten-Winterswijk. De 19de-eeuwse museumexemplaren komen, grofweg, overeen met de midwinterhoorns die tegenwoordig in Oost-Nederland worden gebouwd.

De houtsoorten zijn meestal els, wilg en berk. In de 19de-eeuw werden midwinterhoorns voorzien van mattenbies op de overlangse zaagsneden, die in water opzwellen en zo valse lucht konden voorkomen. De twee helften van deze hoorns werden bijeen gehouden door banden van gespleten wilgentenen, gestripte braamranken of van smeedijzer of messing. In Twente wordt in ieder geval sinds de 19de eeuw geblazen en dus ook gebouwd. Begin 20ste eeuw is daar bouwen en blazen weggezakt. Na WOII is dat weer opgepakt, waarbij echter blikken hoorns werden gebruikt.

In de 60-er jaren zijn weer traditionele houten hoorns gemaakt. In Eibergen, is het toen opgepakt door Gerrit Hazewinkel. Inmiddels werden de twee helften na het uithollen gelijmd met sterke, goed afdichtende lijmsoorten. Tegen het eind van de 20e eeuw is een bouwwijze ontstaan van op maat gezaagde taps toelopende latjes, die vastgebonden op een mal als twee helften van een hoorn aan elkaar gelijmd werden. Na droging worden de zo opgebouwde helften aan elkaar gelijmd en voorzien van sierbandjes. Deze hoorns heten 'latjeshoorns'.

Hoewel er geen documentatie van bekend is, is de veronderstelling gerechtvaardigd dat midwinterhoorns vroeger vooral door de blazer zelf werden vervaardigd: veelal boeren in het buitengebied die de midwinterhoorn ook als signaalhoorn gebruikten. Tegenwoordig is er een duidelijke trend te zien waarbij nieuwe en bestaande leden van een midwinterhoorngroep zelf hun midwinterhoorn bouwen, veelal onder leiding van een ervaren bouwer. Daarnaast zijn er ook nog steeds individuele bouwers waar je een hoorn kunt kopen.

2022-2024

• Subsidieaanvraag indienen voor project Midwinterhoorn Vademecum i.s.m. Meertens Instituut, Gelders Erfgoed, Historisch Centrum Overijssel. Vervolgens het project verder uitvoeren.
• Contacten leggen en vernieuwen met scholen en opleidingen.
• Lespakket met goede presentatie en film maken om leerlingen in een uur informatie te geven, met een uitnodiging om naar een bijeenkomst van bouwers te komen.
• Contacten opstarten tussen bouwers
• Aandachtspunt: aantrekken van nieuwe bestuursleden. Tijdens najaars- en voorjaarsvergadering, Algemene Ledenvergadering en het Gelders Midwinterhoorn Treffen in contact blijven met alle leden. Mensen persoonlijk benaderen om ze te interesseren voor een bestuursfunctie.

2018-2021

• Plan voor samenwerking tussen Federatie van Gelderse Midwinterhoorngroepen en de Stichting Midwinterhoornblazen Twenthe uitvoeren om, op termijn, via een bouwerskontakt tot onderlinge uitwisseling tussen de midwinterhoornbouwers te komen.
• Het jaarlijkse Treffen van de midwinterhoornblazers als platform gebruiken om een jaarlijkse ontmoeting voor midwinterhoornbouwers op te zetten. Het Treffen laten uitgroeien tot een transferium voor kennis en vaardigheden, zowel voor blazers als voor bouwers.
• Plan van aanpak uitvoeren voor een geschiedkundig onderzoek, vanwege een zekere behoefte aan onderzoek, zowel historisch, cultuurhistorisch, als muziekhistorisch etc. 
• De leskisten voor cursussen midwinterhoornbouwen, met leerboeken en de nodige gereedschappen beschikbaar stellen aan de blaasgroepen en buurtschappen alsook voor het voortgezet onderwijs. Dit geldt ook voor het leerboek “Wett'n van toet'n en bloaz'n” van Paul Wigger, oktober 2014, voorzien van een inlogcode die gekoppeld is aan filmpjes die het bouwproces van een midwinterhoorn illustreren.