De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

De Koeiemart is een jaarmarkt en een waar volksfeest dat op de woensdag na 20 oktober in de hele binnenstad van Woerden wordt gevierd. Bewoners van de stad, uit de regio en oud-bewoners komen er op af. Met de Koeiemart wordt de ‘oogst’ van de koeien gevierd. Gelijktijdig markeert het het moment dat de koeien weer op stal gaan voor de winter periode. Tijdens de jaarmarkt vinden verschillende activiteiten plaats en genieten de bezoekers van culinaire tradities zoals snert, poffertjes en kristaljons. De nacht voorafgaand de Koeiemart is de binnenstad het toneel van de Nacht van Woerden. Men gaat eerst kijken bij de internationale wielerveldrit. Daarna gaat men naar de binnenstad om te feesten. Er zijn dj's en diverse Woerdense bandjes en artiesten treden op. De volgende ochtend om 5 uur 's worden de koeien van de boer naar het Kerkplein gebracht. In de tent op het Kerkplein worden ze gewassen en klaargemaakt voor de shows. Eén van de onderdelen bestaat uit het ouderwets handjeklap (het handelen in vee). Hiermee wordt op speelse wijze aan de kinderen uitgelegd hoe vroeger werd gehandeld op de markt. Vanaf 8 uur is er (waren)markt. De rest van de dag zijn er diverse shows, is er een prijs voor de mooiste koe, kunnen kinderen kennismaken met het boeren leven en er is natuurlijk kermis. De Koeiemart wordt afgesloten zoals ze begonnen is: snert eten en samenzijn in de cafés. Schoolkinderen en veel werknemers van Woerdense bedrijven zijn van oudsher vrij met de Koeiemart.

Beoefenaars en betrokkenen

De Koeiemart wordt georganiseerd door de gemeente Woerden. De traditie wordt gedragen door de bewoners van Woerden. Dit gebeurt in samenwerking met onder andere het Agrarisch Centrum Woerden en de ondernemersvereniging van de stad. Oud-bewoners komen terug naar Woerden, de Koeiemart is ook een reünie.

Geschiedenis en ontwikkeling

De Woerdense Koeiemart is ontstaan in 1410. In dat jaar verleende hertog Jan van Beieren het privilege tot het houden van een vrije jaarmarkt voor paarden en voor runderen. De markten werden toen op verschillende dagen gehouden. In de loop van de tijd kwamen er steeds meer activiteiten omheen: kermis, muzikanten, standwerkers en stuntwerkers. Hoewel de data veranderden door de tijd, werden er tot 1935 twee aparte markten gehouden: de paardenmarkt werd gehouden op de maandag na 18 oktober en de runderenmarkt op de woensdag na 20 oktober. Na die tijd bleef de datum voor de rundermarkt voortbestaan. De dieren die tegenwoordig op de markt te zien zijn hebben met name een symbolische functie, evenals de handel die nog plaatsvindt. Het eten van erwtensoep (snert) en poffertjes zijn tradities, die zich staande hebben gehouden te midden van het vermaak in de moderne tijd. Sinds het begin van de jaren 1990 is de Nacht van Woerden een belangrijk onderdeel geworden van de traditie. Tijdens de Nacht van Woerden wordt ook sinds begin 2000 de Internationale Veldrit (wielerronde van Kiremko) georganiseerd.

Borgingsacties

2022-2025

  • In 2022 bestaat Woerden 650 jaar (1372). Samen met Stadsmuseum tentoonstelling over Koeiemart maken met een oral history project met verhalen over de Koeiemart.
  • Initiatief om podcasts te maken met verhalen over de Koeiemart. Zoeken naar fondsen.
  • Document over Koeiemart maken dat eventueel ook (deels) op scholen gebruikt kan worden.
  • Wens om het verhaal van de geschiedenis van Woerden en het Groene Hart bekend te maken. Dit zou kunnen leiden tot een boek.
  • Vaker historische foto’s uit het Streekarchief gebruiken voor exposities en boek.
  • Historische foto's ook gebruiken voor sociale media om mensen op te roepen verhalen over de Koeiemart in te sturen.
  • Wens om apart onderdeel over de Koeiemart in Streekarchief te maken.
  • Wellicht samenwerking over de stadsgrenzen en regio heen. Nederland als agrarisch land in de schijnwerpers zetten.
  • Blijven wijzen op de achtergronden, het historische belang van de Koeiemart. Laten zien dat het een actueel verhaal blijft. Opnemen in info nieuwe inwoners, overleg met gemeente hierover.
  • Uitzoeken of het mogelijk is om een lokale vrije dag voor de Koeiemart op scholen in te stellen.
  • Met ACW (Agrarisch Centrum Woerden) en gemeente duidelijk naar buiten toe treden met de liefde van de boeren voor hun dieren. En benadrukken dat alle regels gevolgd worden.

2017-2021

  • De overdracht op natuurlijke wijze laten lopen, het immaterieel erfgoed binnen families van generatie op generatie doorgeven.
  • Waar nodig inspelen op actuele ontwikkelingen. 
  • De huidige educatie voortzetten om volgende generatie te blijven betrekken.
  • Het besef van de oorsprong van de traditie Koeiemart uitdragen aan zowel nieuwe generatie als nieuwe inwoners. 
  • De ACW op scholen laten vertellen over de Koeiemart en het evenement meenemen in de inburgeringscursus Woerden.

Contact

Woerden Marketing
Emmakade 6a
3441AJ
Woerden
Utrecht
Website