De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Kaha di òrgel is een muziekinstrument dat het midden houdt tussen een cilinderpiano en een orgel. Het bestaat uit een houten (klank)kast met daarin een draaiende cilinder waarop muziekstukken staan en een zwengel, waarmee de cilinder in beweging wordt gebracht.

Daarnaast is kaha di òrgel ook een ensemble waarvan, behalve het instrument, ook een wirispeler en een danskoppel deel uit maken. De wiri is een metalen buis met ribbels die een ritmisch geluid maakt als je er met een staaf over heen gaat. De kaha di òrgel speelt hoofdzakelijk dansmuziek als de wals en mazurka, maar ook tumba en polka. Op een cilinder staan gewoonlijk maximaal acht muziekstukken. Het danskoppel draagt Europees aandoende, meestal lange, kleding, al komt daar de laatste tijd verandering in. Soms zie je kortere rokken en kleurige dessins verschijnen.

De kaha di òrgel wordt meestal gespeeld op semi-formele gelegenheden als communiefeesten en recepties, maar je kan het ook horen op familiefeesten of soms op een plein.

Beoefenaars en betrokkenen

ln Nederland is de traditie onder de diaspora niet meer weg te denken en is het typische geluid meteen herkenbaar als de muziek wordt ingezet. Vroeger was het vooral iets voor de gegoede klasse, nu danst iedereen op de muziek van het òrgel.

Er is vrijwel altijd publiek aanwezig als het instrument bespeeld wordt. De spelers en dansers zijn deel van de gemeenschap, evenals de makers van de kleding en hoofddracht. Voor het onderhoud van de houten ombouw, het stemmen en het plaatsen van muziekstukken op de cilinder en het stemmen op het juiste geluid en ritme, wordt ook vanuit Nederland nog een beroep gedaan op de kennis en vaardigheden van de kenners op Curaçao en Aruba.

Geschiedenis en ontwikkeling

Aan het eind van de negentiende eeuw werd - nadat de heer Sprock er in Venezuela kennis mee maakte – door hem het eerste orgel op Curaçao gebouwd. Van Curaçao werd het instrument bekend op Aruba en Bonaire. Na aanvankelijk succes daalde de interesse tot er halverwege de twintigste eeuw een opleving kwam op Aruba. Door de jaren heen, is deze traditie meegenomen naar Nederland, waar de traditie van het bespelen van het instrument actief is opgepakt. Enkele spelers toeren door het land om op aanvraag optredens te verzorgen.

Op Bonaire was het een traditie; op dit moment wordt dit nauwelijks actief beleefd op het eiland. lnmiddels is de Arubaanse Kaha di òrgel-variant iets sneller dan de variant uit Curaçao.

Borgingsacties

2022-2024

  • De opgedane kennis uit Aruba doorgeven in Nederland in de vorm van een cursus en workshops om een cylinderrol te maken, markeren en spelen op kaha di orgel.
  • Documentaire over kaha di orgel in Nederland afmaken.
  • Samenwerken met andere groepen die orgels bespelen.
  • Actief werven van nieuwe bestuursleden.
  • Werken aan de banden met de andere beoefenaars op de eilanden.
  • Kijken hoe we jongeren kunnen benaderen en behouden.
  • Betere kennis van fondsenwerving is nog steeds vereist

2019-2022

  • Pa Hóben, de jongerenpoot van SPLIKA, het erfgoed van de Kaha di òrgel onder jongeren laten promoten. 
  • Een documentaire over de Kaha di Òrgel in Nederland maken.
  • Een expert uit Aruba over laten komen om een korte cursus te geven hoe liedjes op de cilinder te plaatsen.
  • De Kaha di Òrgels in Nederland die aan reparatie toe zijn proberen tijdens het verblijf van experts in Nederland laten repareren. Betrokkenen leren hoe de Kaha di Òrgel te bespelen, zodat het gebruikt kan worden tijdens recepties, feesten en andere ontvangsten.
  • Danscursus Kaha di Òrgel voor kinderen organiseren in Amsterdam, Den Haag en Rotterdam.

2016-2018

  • Presentaties, (her)inrichting en educatie om nieuw publiek te bereiken. M.b.v. de gemeenschap aan het definiëren werken.
  • Actief aan de slag gaan zoals met een (educatief) randprogramma met workshops, lezingen of labs waar bezoekers zelf bezig zijn.
  • Documentaire maken om dit uniek levend erfgoed te ontsluiten. Hiervoor subsidie aanvragen voor ondersteuning.
  • Inventariseren van kennis en bezit in Nederland.
  • Website bouwen en kenners motiveren hier hun kennis te delen.
  • Activiteiten om nieuw publiek te verleiden 's zomers in de buitenruimte en 's winters binnen op andere, niet gangbare locaties of met educatietrajecten.
  • Workshops geven en hiervoor subsidie aanvragen.
  • Optredens stimuleren van dans en muziek met kaha di òrgel in diverse Nederlandse steden.
  • Demonstratiemomenten creëren en onderhouden om de senioren met specifieke kennis van dit ambacht of onderdelen ervan te bereiken en te motiveren hun kennis en vaardigheden over te brengen op jongere geïnteresseerden.

 

Contact

Stichting SPLIKA
Postbus 18799
2502ET
's-Gravenhage
Zuid-Holland
Website