De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei worden in Nederland de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van de oorlogssituaties en vredesmissies nadien herdacht. In vrijwel iedere gemeente vindt een dodenherdenking plaats. De Nationale Herdenking vindt plaats op de Dam in Amsterdam. De herdenkingen worden overal anders ingevuld maar bestaan vaak uit een combinatie van de volgende elementen/rituelen: het hijsen van de Nederlandse vlag (halfstok), (een) voordracht(en), het benoemen van slachtoffers, het blazen van de taptoe, het in acht nemen van twee minuten stilte en het leggen van (een) krans(en). Na de Dodenherdenking vinden er verspreid over het land diverse theatervoorstellingen plaats onder de noemer Theater Na de Dam.

Op 5 mei vieren we de bevrijding van Nederland in 1945 en het feit dat we sindsdien in vrijheid leven. Op Bevrijdingsdag vindt een breed scala aan activiteiten plaats en sinds 2010 is het een officiële feestdag. Op 4 mei wordt om middernacht het bevrijdingsvuur ontstoken bij Hotel De Wereld in Wageningen, de plek waar op 5 mei 1945 de ‘Orders on the Surrender’ werden ondertekend. Verschillende groepen verspreiden het vuur door het land tijdens de Nationale Bevrijdingsvuurestafette. In veel dorpen en steden worden evenementen georganiseerd, zoals festivals en optochten. De afgelopen jaren kwamen hierbij: Vrijheidsmaaltijden (waar mensen samen eten en in gesprek gaan over onderwerpen als vrijheid, onvrijheid, mensenrechten en verantwoordelijkheden) en Vrijheidscolleges (waarin sprekers hun visie delen op vrijheid en onvrijheid).

Om 5 voor 5 staan alle 14 Nationale Bevrijdingsfestivals vijf minuten stil bij vrijheid en onvrijheid.

Beoefenaars en betrokkenen

Het Nationaal Comité 4 &5 mei is inhoudelijk en productioneel verantwoordelijk voor de Nationale Herdenking en de National Viering Bevrijding. Daarnaast worden er ook op lokaal niveau door verschillende partijen herdenkingen en vieringen georganiseerd, bijvoorbeeld door: lokale 4 en 5 mei comités, Oranjeverenigingen, buurtverenigingen, scholen, herdenkingsorganisaties, musea, bewoners, strijdkrachten, veteranen, scouting, reünies en lotgenotenorganisaties. Consuls van de Oorlogsgravenstichting onderhouden de graven van oorlogsslachtoffers die in het beheer van de Oorlogsgravenstichting vallen. In totaal werken er zo’n 15.000 mensen mee aan de evenementen rond 4 & 5 mei.

Uit het Nationaal Vrijheidsonderzoek uit 2018 bleek dat 78% van de inwoners van Nederland twee minuten stilte houdt op 4 mei en 82% op de één of andere manier stil staat bij Bevrijdingsdag. 

Geschiedenis en ontwikkeling

In 1946 nam de Commissie Nationale Herdenking, die voortkwam uit het verzet, het voortouw in het organiseren van een Nationale Herdenking. In 1968 besloot de regering de herdenking altijd op 4 mei te houden. In 1988 werd het Nationaal Comité 4 & 5 mei opgericht en sindsdien wordt de herdenking gehouden op de Dam om 20.00 uur, waarbij het live op televisie wordt uitgezonden. Ook zijn er in de loop der jaren inhoudelijk dingen veranderd, zo wordt in overleg met verschillende organisaties een herdenking ontworpen waarin zoveel mogelijk mensen zich kunnen herkennen.

De Nationale Viering van de Bevrijding op 5 mei werd in 1946 van overheidswege ingesteld. De organisatie was lange tijd in handen van wisselende comités en pas met de oprichting van het Nationaal Comité 4 & 5 mei kwam daar verandering in. Ook de Nationale Viering is in de loop der jaren veranderd: sinds 1995 wordt er een 5 mei-lezing gehouden en daar is later ook een 5 mei-kinderlezing bijgekomen; vanaf 1996 wordt elk jaar een andere provincie betrokken bij de viering.

Borgingsacties

2022-2024

  • Lokale comités ondersteunen door hen een podium te geven tijdens de jaarlijkse bijeenkomsten, informatie bij hen op te halen over wat ze nodig hebben en waar ze tegenaan lopen. Delen van de best practices op de website, zoals advies over de inrichting van herdenkingen, rituelen enz.
  • De meerjarencampagne ‘Vrijheid deel je met elkaar’, die in 2022 is gestart, verder uitrollen. Deze spitst zich toe op het doorgeven van familieverhalen en activatie aan de hand van handelingsperspectieven waarbij mensen worden aangezet om iets te doen/iets te organiseren etc.
  • Het vormen van een klankbordgroep van leden van lokale herdenkingscomités.
  • Herijken de bevrijdingsfestivals op punten zoals positionering, duurzaamheid en infrastructuur.
  • Ontwikkelen een basisinfrastructuur om Vrijheidsmaaltijden landelijk uit te rollen en tot nieuw onderdeel van de traditie van 5 mei te maken.
  • Het houden van onderwijsconferenties over herdenken/vieren/burgerschap en/of deze thema's vertegenwoordigen op bestaande conferenties.
  • Aansluiting zoeken bij het vak burgerschap op het MBO en docenten attent maken op de mogelijke samenwerking met herdenkingscomités op lokaal niveau.
  • Doorgaan met het Nationaal Vrijheidsonderzoek en diverse kort- en langlopende onderzoeken: bijvoorbeeld een naar de overdracht van de familiegeschiedenis tussen generaties en een naar het vrijheidsbegrip.
  • In samenwerking met partners, zoals de Oorlogsgravenstichting, lokale comités, internationale partners, provincies, partijen uit het voormalig Platform WO2, themajaren/accenten leggen en de balans bewaken tussen verschillende verhalen/perspectieven zodat het immaterieel erfgoed alle lagen van de bevolking aanspreekt.
  • Meer/betere programmering op 5 mei mogelijk maken en inzetten op 5 mei als jaarlijks vrije dag. Het thema Vrijheid verdiepen, bijv. aan de hand van Vrijheidsmaaltijden.
  • Actief zijn op Instagram, twitter en sinds 2022 ook op tiktok om zoveel mogelijk doelgroepen (jongeren, nieuwe Nederlanders) te bereiken en te laten zien dat iedereen zich op een eigen manier kan verhouden tot de thema's.
  • Inzetten op het vergroten van budgetten en leveringszekerheid m.b.t. diensten en benodigde middelen. Zowel meer fondsen aanvragen als meer commerciële sponsoren en donateurs werven

 

2019-2021

  • Jongeren actief betrekken bij de Nationale Herdenking op 4 mei; sinds 1998 leest een jongere een eigen gedicht voor op de dam; sinds 2005 leggen kinderen van basisscholen bloemen bij het Nationaal Monument; sinds 2007 zijn in de erecouloir op de Dam ook ‘jonge’ veteranen vertegenwoordigd. Ook bij de viering op 5 mei worden jongeren actief betrokken, denk hierbij aan de zojuist genoemde 5 mei-kinderlezing.
  • Samenwerken met verschillende lokale organisaties, met voor de lokale organisaties ruimte om een eigen invulling te geven aan de herdenking en de viering.
  • Doorgaan met de meerjaren-campagne ‘Geef vrijheid door’ met stilte-spots.
  • Lesmateriaal ontwikkelen: het 4 & 5 mei Denkboek voor het basisonderwijs, werken met historische oorlogsbronnen voor het voorgezet onderwijs en lesmateriaal voor het middelbaar beroepsonderwijs.
  • De projecten ‘Adopteer een Monument’ en ‘Adopteer een Oorlogsgraf’ inzetten, om leerlingen te betrekken bij de oorlogsgeschiedenis. 

Contact

Nationaal Comité 4 en 5 Mei
Nieuwe Prinsengracht 89
1018 VR
Amsterdam
Noord-Holland
Nederland
Website