De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Carbidschieten wordt gedaan met oudjaar. Het jaar wordt ‘uitgeknald’. Vooral jongens vinden het ‘keigaaf’ om flink te knallen met een oude melkbus. In de aanloop naar het nieuwe jaar zoeken vriendengroepen elkaar op om zich met elkaar voor te bereiden op het carbidschieten. Dit gaat gepaard met veel gezelligheid, spanning en plezier.

Bij carbidschieten doe je wat carbid in een melkbus. De melkbus wordt op een bokje geplaatst waardoor de bus met de opening schuin omhoog in een bepaalde hoek komt te liggen. Hierdoor ligt de bus vast en voorkom je dat hij door de kracht van de explosie naar achteren schiet. Je maakt het carbid een beetje nat en sluit de bus af met een kunststof bal. In de bus ontstaat een gas. Bij een gaatje in de bus wordt een vlammetje gehouden. Er volgt een explosie waarbij de bal meters ver wegschiet. De sterkte van de knal is ook afhankelijk van de tijd die er geweest is voor de gasvorming.

Er zijn dorpen waar bussen naast elkaar worden opgesteld en het afschieten geregisseerd wordt. Carbidschieten wordt individueel of in wedstrijdverband beoefend op locaties die bepaald worden door wet- en regelgeving. Wanneer het plaatsvindt in wedstrijdverband geldt er ook een reglement. Degene met de meeste meters wordt tot winnaar gekroond, een eretitel die hij of zij een jaar mag dragen. Voor de deelnemers is ‘het erbij zijn’ belangrijk en de ontspannen gezelligheid. Onder het genot van traditionele hapjes en drankjes (erwtensoep, oliebollen en carbitter) beleven de aanwezigen met elkaar een mooie oudejaarsdag.

Beoefenaars en betrokkenen

Plaatselijk zijn er diverse carbidschietverenigingen en vriendenclubs die rond de jaarwisseling carbidschieten. De Stichting Carbidschieten Drenthe zet zich in voor het behoud en de promotie van carbidschieten als immaterieel erfgoed. De stichting reikt jaarlijks de Melkbustrofee uit aan de winnaar van het open Drents Kampioenschap Carbidschieten. Lokale en provinciale media in Drenthe besteden in live-uitzendingen altijd veel aandacht aan het carbidschieten. De lokale overheden zijn als vergunningverlener en regelgever betrokken bij het carbidschieten.

Geschiedenis en ontwikkeling

Al in het begin van de twintigste eeuw was het carbidschieten populair bij jonge mannen. Er werd geschoten bij de overgangen in het jaar (van het oude jaar naar het nieuwe jaar) en in het leven (het losschieten van de bruid). Carbid werd in de Tweede Wereldoorlog gebruikt voor fietsverlichting en dorpssmeden gebruikten het om te lassen. Op het platteland was het eenvoudig om aan melkbussen (30 liter) en carbid te komen.

In de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog werd veelal individueel geschoten. Medio jaren zeventig groeide het carbidschieten uit tot een meer sociale activiteit. Mannen verenigden zich en gingen de competitie met elkaar aan om zo ver mogelijk de deksel van de melkbus weg te schieten. Het schieten werd verplaatst van de boerenerven naar de dorpsbrinken. Tegenwoordig vinden georganiseerde carbidschietevenementen – zoals het Open Drents Kampioenschap – plaats op sportvelden en openbare terreinen. In de jaren tachtig werd de deksel uit veiligheidsoverwegingen vervangen door een kunststof bal.

Borgingsacties

2020-2022

  • Ontwikkelen van een communicatiestrategie om ook jongeren directer in hun belevingswereld aan te spreken. Denk daarbij aan de inzet van influencers.
  • Blijven investeren in de Wie is de Bock-campagne. Daarnaast onderzoeken of het mogelijk is om een platform te ontwikkelen waarop alle carbidschietlocaties in Drenthe in beeld gebracht worden. Tevens dit platform gebruiken als locatie om kennis en ervaringen uit te wisselen.
  • Actief op zoek gaan naar nieuwe (bestuurs)leden.
  • Contact met achterban behouden door Facebookpagina en wellicht in de toekomst een digitaal carbidplatform.
  • In de clinics veel aandacht aan het chemische proces van carbid schieten besteden.
  • Plan om jongeren op een luchtige wijze te blijven bereiken en een aantal carbidschietlocaties actief te bezoeken om met de jongeren in gesprek te gaan. 

2017-2019

  • Door deelname aan de Cultuurhistorische markt en het, samen met de wethouder van cultuur, lossen van een schot de aandacht vestigenvop de traditie. Gedurende de markt aanwezig zijn om uitleg te geven over de traditie en jongeren te laten ervaren wat carbidschieten is. 
  • Voornemen om op Oudjaarsdag een jongerencompetitie te houden. Jongeren in de leeftijd van 17 tot en met 28 jaar uitnodigen. Voor de minder ervaren carbidschieters vooraf workshops organiseren. 
  • Promotie maken voor de traditie via een spreekbeurt die beschikbaar is voor scholen; de website; Facebook en Twitter. Daarnaast persberichten en nieuwsbrieven maken.

2014-2016

  • Door middel van het Open Drents Kampioenschap Carbidschieten het Carbidschieten promoten. Tijdens het kampioenschap voorlichting geven aan jeugd en toeschouwers.
  • Een jeugdcompetitie opzetten.
  • Goed contact onderhouden met de Colleges en ambtenaren van de 12 Drentse gemeenten waar het de vergunningverlening en veiligheid rondom de traditie betreft. 
  • Het onderzoeken van samenwerkingsmogelijkheden met Marketing Drenthe en Kunst en Cultuur Drenthe om het carbidschieten als traditie te borgen.
  • Door het plaatsen van filmpjes, foto’s en artikelen op social media mensen enthousiasmeren en informeren over de traditie .
  • De traditie documenteren en archiveren. Deze informatie via de website toegankelijk maken en delen via sociale media.

Contact

Stichting Carbidschieten Drenthe
Blankvoorn 8
7908VA
Hoogeveen
Drenthe
Nederland
Website