De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Feitelijk begint de Pinksterkermis al op paaszondag, wanneer de jaarvergadering van de Jonkheid plaatsvindt. De daaropvolgende periode staat volledig in het teken van de voorbereidingen voor de Pinksterkermis. De Pinksterkermis start op pinksterzaterdag. ’s Morgens om zes uur wordt gestart met het neerlaten en opruimen van de oude St. Gerlachusden, die op Hemelvaartsdag per opbod verkocht is. Daarna vertrekt de kapploeg naar het bos om een nieuwe den (circa 30m lang) te kappen. De den wordt voor hij gekapt wordt op voorspraak van St. Gerlachus gezegend door de pastoor. In het dorp worden circa dertig paarden gepoetst en versierd en ten slotte in een lange rij voor de dennewagen (een oude oogstwagen) geplaatst. Daarna vertrekt te stoet naar het bos om uiteindelijk ’s avonds terug te komen bij de kerk waar de nieuwe St. Gerlachusden overgedragen wordt aan de getrouwde mannen van het dorp, die de den rechtzetten naast de kerk. Pinksterzondag staat in het teken van de Heilige Sacramentsprocessie, waarbij allerlei kerkelijke bezittingen meegedragen, zoals vaandels, beelden en relikwieën. Tijdens pinkstermaandag worden er door de Jonkheid voor en na de Heilige Mis speldjes verkocht en 's middags vindt er een feestmiddag plaats die ingevuld wordt door diverse artiesten in samenwerking met de plaatselijke horeca. Pinksterdinsdag wordt gestart met een Heilige Mis, gevolgd door activiteiten rondom de St. Gerlachusden. De dag wordt afgesloten met een rondgang door het dorp door de plaatselijke muziekvereniging, Jonkheid en overige dorpsbewoners, waarna de Pinksterkermis met een goed glas bier wordt afgesloten!

Beoefenaars en betrokkenen

Het bestuur van de Jonkheid organiseert alle activiteiten bij het erfgoed Pinksterkermis.
De St. Gerlachusden wordt jaarlijks gehaald door de leden en het bestuur van de Jonkheid. Het rechtzetten van deze den wordt gedaan door de getrouwde mannen van het dorp.
Aan de processie (Broonk) nemen naast de Jonkheid ook vrijwel alle andere verenigingen van de gemeenschap deel, alsmede vele andere dorpsbewoners en kinderen. Omdat veel activiteiten nauw verbonden zijn met de katholieke kerk, speelt ook de pastoor van de St. Gerlachusparochie hier een belangrijke rol bij.

De gemeente wordt vertegenwoordigd door burgemeester Dieudonné Akkermans, die jaarlijks aanwezig is bij het kappen van de nieuwe St. Gerlachusden. Daarnaast neemt de burgemeester, samen met de gemeenteraad, periodiek deel aan de processie (Broonk).
Ten slotte is ook Staatsbosbeheer bij het erfgoed betrokken omdat zij jaarlijks, tegen een kleine vergoeding, de den ter beschikking stellen.

Geschiedenis en ontwikkeling

Nadat men in Banholt een eigen kerk had gebouwd en deze tot rectoraat was verheven, besloot men in 1881 tot het halen van een St. Gerlachusden. Voor 1881 werden er in Banholt ook al mei-dennen gehaald, maar sinds wanneer is niet bekend. Nadat men een eigen kerk had verkregen, ging men ook eigen kermissen invoeren. Doordat men voor de eigen kerk een Gerlachusklok en een Gerlachusbeeld had gekocht in Houthem, had men een voorliefde voor de Heilige Gerlachus. Daarom werd er een kermis ingevoerd op de sterfdag van St. Gerlachus, op 5 januari. Ook met Pinksteren ging men deze heilige vereren. Vanaf dat moment ging men jaarlijks op de zaterdag voor Pinksteren een den halen om St. Gerlachus om bescherming te vragen.
Met het halen van de St. Gerlachusden vragen de inwoners van Banholt en Terhorst, Gerlachus om bescherming van het vee, het veld en de gewassen in Banholt.
Vandaag de dag is het een feest voor het hele dorp en mensen uit de wijde omgeving komen kijken om het schouwspel te aanschouwen.
Toen in 1937 de Gerlachuskerk officieel erkend werd als een zelfstandige parochie, besloot men een eigen processie te organiseren. De Banholtenaren waren zo trots op hun eigen, zelfstandig gebouwde, kerk dat men graag zo mogelijk eigen activiteiten wilde hebben. Men besloot om jaarlijks op pinksterzondag door de straten te trekken met een processie, in het Heuvelland ook wel de ‘Broonk’ genoemd, om het Allerheiligste te eren en te tonen aan de mensen.
Hieraan zijn door de jaren heen steeds meer mensen deel gaan nemen, ook verenigingen zoals zangkoren, de harmonie en de Jonkheid nemen hier aan deel.

Borgingsacties

2021-2024

  • Vaker berichten over hoe belangrijk het is om de steun te blijven houden.
  • In de jaarlijkse flyer een verhaal opnemen over de geschiedenis van dit erfgoed.
  • Eenmaal per jaar de basisschool benaderen om in elke klas uitleg te geven over het erfgoed.
  • Met andere jonkheden in de omgeving overleggen om samen op te trekken op het gebied van wet- en regelgeving.
  • Het continueren van overleggen met andere verenigingen binnen het dorp onder andere over de deelname aan de Sacramentsprocessie. Daarnaast ook eventuele moeilijkheden die bij betreffende groepen zouden kunnen spelen bespreken en bekijken hoe deze problemen opgelost kunnen worden.
  • Jaarlijks met de lokale horecaondernemers overleggen over de invulling van de Pinksterkermis.
  • Staatsbosbeheer actief benaderen om uitleg over het erfgoed te geven en proberen hun begrip en steun te krijgen.

Contact

Jonkheid Banholt
Banholt
Website