Unesco beheert internationaal twee lijsten met immaterieel erfgoed én een register van goede voorbeelden van borging, waarvoor lidstaten internationaal kunnen voordragen. In 2017 is het Ambacht van Molenaar als eerste traditie uit Nederland geplaatst op de Representatieve lijst van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid. In 2021 volgde de Corsocultuur. Valkerij werd in 2010 al ingeschreven. Dit multinationale dossier werd destijds voorgedragen door de Verenigde Arabische Emiraten, België, de Tsjechische Republiek, Frankrijk, Zuid-Korea, Mongolië, Marokko, Qatar, Saoedi-Arabië, Spanje en Syrië. Sindsdien hebben meerdere landen zich aangesloten, waaronder Nederland dus in 2021.
Het doel van Unesco’s Representatieve Lijst van Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid is het beter zichtbaar maken van de wereldwijde diversiteit van het immaterieel erfgoed. Zo wordt de bekendheid van immaterieel erfgoed in het algemeen groter, alsook het besef van het belang van immaterieel erfgoed.
De Representatieve lijst is niet bedoeld als een lijst van topstukken, erkend als belangrijk voor de hele wereld. De lijst maakt slechts zichtbaar wat gemeenschappen, groepen en individuen belangrijk vinden en deze gemeenschappen een gevoel van identiteit en continuïteit geeft. De term ‘representatief’ wil niet zeggen dat het immaterieel erfgoed representatief moet zijn voor het immaterieel erfgoed in het betreffende land. Ook vormen van immaterieel erfgoed die slechts beoefend worden door enkele mensen kunnen worden voorgedragen, denk aan de Garnalenvisserij in Oostduinkerke, ooit voorgedragen door België. De term ‘representatief’ verwijst naar de wereldwijde culturele diversiteit.
Alleen lidstaten bij Unesco kunnen immaterieel erfgoed voordragen voor één van de lijsten. Dat betekent dat de Nederlandse regering de enige is die namens ons Koninkrijk een voordracht kan indienen voor de Representatieve Lijst van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid. Dat kun je als immaterieel erfgoedgemeenschap dus niet zelf doen, zoals wel kan bij het Netwerk en de Inventaris.
Het Kenniscentrum brengt jaarlijks in kaart welke erfgoedgemeenschappen met immaterieel erfgoed in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland open zouden staan voor nominatie voor één van de Unesco lijsten. Dit vormt voor de Raad voor Cultuur het uitgangspunt voor haar advies aan de minister. Bijschrijving in de Inventaris is één van de vereisten om te kunnen worden genomineerd voor de Representatieve Lijst.
Vervolgens moet er onder andere een nominatiedossier worden ingediend bij Unesco. Hierin wordt een beschrijving gegeven van het immaterieel erfgoed, de betrokkenen, de borgingsacties uit het verleden en de toekomstige borgingsacties. Met het schrijven van dit nominatiedossier, wordt de erfgoedgemeenschap ondersteund door het Kenniscentrum en het ministerie van OCW. De ministerraad moet het dossier eerst goedkeuren, vervolgens dient de minister het nominatiedossier in bij Unesco.
Het bureau van Unesco in Parijs bekijkt of de voordracht compleet is en aan alle eisen voldoet, daarna buigt de Evaluation Body zich over de inhoud van de voordrachten en tot slot leest het Intergouvernementeel Comité de nominatiedossiers. Het Comité neemt tijdens de jaarlijkse vergadering het besluit om voorgedragen immaterieel erfgoed op de lijsten in te schrijven. Een lange weg dus; zo’n inschrijving!
Op dit moment werkt Nederland (en daarmee ook het Kenniscentrum) mee aan het multinationale nominatiedossier van Traditional Irrigation (Traditionele bevloeiing van grasland). Voor deze nominatie werkt Nederland samen met Oostenrijk (coördinator), Zwitserland, België, Italië, Duitsland en Luxemburg. Daarnaast diende Nederland ook het nominatiedossier van Zomercarnaval in, maar omdat er zoveel dossiers werden ingediend bij Unesco de afgelopen jaren, wordt dit dossier pas in 2023 behandeld. Nog even afwachten dus!