Het Brabants worstenbroodje bestaat uit een rolletje gekruid gehakt, omwikkeld met wit brooddeeg. Het wordt gegeten bij speciale gelegenheden, zoals de kerstnacht. Onderdeel van de traditie is ook de manier waarop het worstenbroodje gegeten wordt: het gezellige samenzijn met vrienden of familie. Het worstenbroodje is een begrip in Noord-Brabant en verbonden met de identiteit. Elke slager heeft zijn eigen recept om het gehakt te kruiden en elke bakker bakt het broodje op zijn eigen manier. Naast de professionele worstenbroodjebakkers zijn er ook veel thuisbakkers. Samen met kinderen en/of kleinkinderen worstenbroodjes bakken, draagt bij aan het familiegevoel. Er worden jaarlijks zo’n vijfentwintig miljoen worstenbroodjes geconsumeerd, dus de traditie is nog springlevend.
Beschrijving
Beoefenaars en betrokkenen
Eigenlijk bestaat de gemeenschap van het worstenbroodje uit alle Brabanders, uitgezonderd vegetariërs. De gemeenschap van het Brabantse worstenbroodje wordt gevormd door de producenten, dus de (varkens)boeren, slachters, slagers en (thuis)bakkers. Erg belangrijk zijn natuurlijk de consumenten. Omroep Brabant doet elk jaar verslag van de wedstrijd ‘Het Lekkerste Brabantse Worstenbroodje’ en is ook een van de organisatoren. De wedstrijd wordt georganiseerd door docenten van verschillende ROC's die hun studenten leren lekkere worstenbroodjes te bakken.
Geschiedenis en ontwikkeling
Het Brabantse worstenbroodje is ooit ontstaan als een manier om vlees langer goed te houden door het in deeg te rollen en te bakken. Hoe oud dit gebruik is, weet niemand. Het was in ieder geval in het begin van de twintigste eeuw bekend als lekkernij als de mensen terugkwamen van de kerk met kerstmis. Vroeger bestond het vlees vooral uit restafval van onder meer de thuisslacht. Het worstenbroodje werd vooral gegeten bij speciale gelegenheden, zoals na de nachtmis met Kerstmis, met teeravonden van verenigingen (wanneer de inhoud van de kwartjespot verteerd werd), tijdens carnaval en tijdens de kermis. Betrekkelijk nieuw is het eten van worstenbroodjes tijdens festivals. Tegenwoordig worden ze het hele jaar door gegeten, maar de pieken in de consumptie liggen nog steeds tijdens carnaval en andere feesten. De vulling bestaat nu meestal uit mager varkensgehakt. De worstenbroodjes zijn nu op veel meer plekken te koop, zelfs in de supermarkt. Er zijn ook diverse varianten te koop, hoewel er mensen zijn die dat geen echte worstenbroodjes vinden. Om de traditie door te geven en vooral om de jeugd kennis te laten maken met de cultuur rondom het (bakken en consumeren) van de worstenbroodjes, wordt sinds 1995 de wedstrijd ‘Wie maakt het Lekkerste Brabantse Worstenbroodje?’ georganiseerd. Bij de wedstrijd gaat het om het bakken van Brabantse worstenbroodjes volgens traditioneel recept, met de hand gemaakt. Een ander doel van de wedstrijd is om de kwaliteit te blijven verbeteren. De wedstrijd kent drie categorieën: professionele bakkers en slagers, thuisbakkers en studenten.
Borgingsacties
2022-2024
- Doormiddel van media-aandacht op radio, tv en social media bekendheid geven aan Het Brabants Worstenbroodje om zodoende te zorgen voor nog meer deelnemers aan de wedstrijd
- Het verzorgen van lezingen op scholen (of op verzoek bij de mensen thuis) over op welke wijze het worstenbroodje gegeten kan worden, koud, warm, specifieke eetmomenten
- Jaarlijks de wedstrijd ‘Het Lekkerste Brabantse Worstenbroodje’ organiseren.
- Er wordt onderzocht of er een keurmerk in het leven geroepen kan worden voor het Ambachtelijke Brabantse Worstenbroodje.
- Men gaat workshops geven bij het bakkerijmuseum in Luijksgestel
- Het onderzoek naar de geschiedenis en de receptuur wordt voortgezet.
- De bestaande contacten met de huidige partners worden gecontinueerd.
- Met de directies van de deelnemende scholen zal nauw contact gehouden worden ivm wisselingen en ontwikkelingen daar.
- Er wordt voor mensen die geen vlees of varkensvlees eten een nieuw onderdeel aan de wedstijd toegevoegd ‘Het Innovatieve Worstenbroodje’.
- Jaarlijks worden de vakwedstrijden georganiseerd
- Er worden workshops georganiseerd.
- Er wordt goed gecontroleerd of de heersende regels op het gebied van voedselveiligheid worden nageleefd.
- De mogelijkheden voor subsidiëring worden onderzocht.
2019-2021
- Doormiddel van media-aandacht op radio, tv en social media bekendheid geven aan Het Brabants Worstenbroodje om zodoende te zorgen voor nog meer deelnemers aan de wedstrijd
- Het verzorgen van lezingen op scholen (of op verzoek bij de mensen thuis) over op welke wijze het worstenbroodje gegeten kan worden, koud, warm, specifieke eetmomenten
- Jaarlijks de wedstrijd ‘Het Lekkerste Brabantse Worstenbroodje’ organiseren.
- Er wordt onderzocht of er een keurmerk in het leven geroepen kan worden voor het Ambachtelijke Brabantse Worstenbroodje.
- Men gaat workshops geven bij het bakkerijmuseum in Luijksgestel.
- Er wordt gewerkt aan het opzetten van een goede archivering opzetten.
- Om recepturen en werkvormen vast leggen en doorgeven aan het nageslacht wordt een receptenbank opgericht.
- Men gaat door met het zoeken naar samenwerkingspartners.
- Jaarlijks worden de vakwedstrijden georganiseerd
- Er worden workshops georganiseerd.
2016-2018
- Zorgen dat op vakscholen het product onder de aandacht blijft.
- Kijken of er een keurmerk in het leven geroepen kan worden voor het Ambachtelijke Brabantse Worstenbroodje.
- Bekendheid geven aan de traditie door media-aandacht op radio, tv en social media.
- Lezingen op scholen geven of op verzoek bij de mensen thuis op welke wijze het gegeten kan worden, koud, warm, specifieke eetmomenten.
- Workshops geven bij het bakkerijmuseum in Luijksgestel of op verzoek bij de mensen thuis om het worstenbroodje op de juiste manier te maken.
- Het worstenbroodje profileren als streekprodukt en naast de snack en frites introduceren op festivals.
- De wedstrijd om Het Lekkerste Brabantse Worstenbroodje organiseren.
- Goede archivering opzetten.
- Een receptenbank oprichten.
- De geschiedenis vastleggen in samenwerking met Erfgoed Brabant.
- Het oprichten van een Vereniging of Stichting.
