De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Op de tweede woensdag van september is er in Valkenburg een markt waarin paarden centraal staan. Er worden paarden verhandeld, er is ringsteken met paarden en er is een loterij. Het ringsteken met paarden of ponyaanspanning begint op zaterdag, de markt op de woensdag daarna en de loterij wordt aan het einde van de markt gehouden. De Paardenmarkt wordt door de Valkenburgers ‘de mart’ genoemd. Vanaf 5.00 uur verschijnen de eerste dieren op de markt die zich rondom de Nederlands Hervormde Kerk bevindt. De markt duurt tot 12.00 uur. Voor de dieren ligt er stro, is er drinkwater voorhanden en is er een dierenarts aanwezig. Zieke of kreupele dieren worden niet toegelaten. De gemiddeld honderd paarden staan er vooral voor de show en de sfeer, want er worden meestal niet meer dan vijf paarden verhandeld. Er zijn veel feestelijke activiteiten rondom de Paardenmarkt, die door het Oranjecomité worden georganiseerd. 

Beoefenaars en betrokkenen

De Paardenmarkt wordt georganiseerd door het Paardenmarktcomité. Paardenhandelaren en manegehouders uit de wijde omtrek zetten hun paarden en pony’s op de markt. Voor de Valkenburgers zelf is de Paardenmarkt zo belangrijk dat ze er steevast tijd voor vrijhouden en zelfs voor terugkomen als ze naar elders verhuisd zijn. Ze ontlenen er als het ware een deel van hun identiteit aan.

Geschiedenis en ontwikkeling

Voor het jaar 1000 is al sprake van een paardenmarkt in Valkenburg ZH. Door de gunstige ligging is die steeds belangrijker geworden voor de regio, met meer dan tweeduizend paarden. Dit waren handelspaarden die verkocht of geruild werden. Op een gegeven moment is de Paardenmarkt uitgegroeid tot een feest dat wekenlang duurde. Vooral ten tijde van koningin Wilhelmina (1880-1962), die op 31 augustus jarig was, waarvoor de Oranjevereniging Wilhelmina rond die datum al een week feesten organiseerde. De boeren kwamen hiertegen in opstand, want zij konden het zich niet permitteren dat er wekenlang niets gedaan werd door al die feesten. Er is toen besloten om de Oranjefeestweek en de paardenmarktfeesten samen te voegen tot één feestweek. Het is niet bekend wanneer dat precies was. Het zal in ieder geval na 1931 geweest zijn, want in dat jaar is de Oranjevereniging Wilhelmina opgericht. Vanaf die tijd organiseerde de vereniging de spelletjes rondom de Paardenmarkt. In de vijf jaren van de Tweede Wereldoorlog was er geen Paardenmarkt, maar vanaf 1946 is de organisatie weer opgepakt. De Paardenmarkt heeft zich in de loop der tijd ontwikkeld van een handelsmarkt naar een meer folkloristische markt met vooral een sociale functie. De handel vindt tegenwoordig vooral plaats via internet. Omdat de Paardenmarkt een belangrijke bindende functie vervult, is het belangrijk dat hij blijft bestaan. Daarom is het Paardenmarktcomité bezig meer jonge kinderen te bereiken en jongeren aan te trekken. Zo wordt er op basisscholen verteld over de geschiedenis en betekenis van de Paardenmarkt.

Borgingsacties

2022-2024

  • Men houdt de social media, waarmee men de vrijwilligers op de hoogte houdt, up to date en begint vroeg met de vergaderingen.
  • Zodra het kan gaat men in gesprek met de scholen om de activiteiten op te pakken. Deze bestaan onder andere uit een kinderoptocht en kinderspelletjes op woensdagmiddag.
  • Afhankelijk van de nieuwe Covid regels zal men met de organisatie van de paardenmarkt Voorschoten en Rijnsburg contact hebben over hoe zij de markt bij hen georganiseerd hebben en daar de plannen op afstemmen.
  • Er wordt gekeken naar hoe de Paardenmarkt bij nieuwe inwoners onder de aandacht gebracht kan worden. Hoe dit ingepland kan worden is nog niet bekend.
  • Mocht een van de oudere comité leden stoppen dan wordt er specifiek onder jongeren geworven. De Paardenmarkt is een klein wereldje waarbij ons kent ons een belangrijke rol speelt.
  • Met de gemeente wordt het jaar rond contact gehouden om de jaarlijkse subsidie door te laten lopen.
  • Tijdens de eerste vergadering in mei zal men zich op de hoogte stellen van de meest recente wetgeving omtrent dierenwelzijn op markten. Deze regels zullen vervolgens worden toegepast op de Paardenmarkt in september.

2019-2020

  • Uitleg geven op scholen wat de paardenmarkt inhoudt.
  • Organiseren van een kinderoptocht om kinderen bij het erfgoed te betrekken.
  • Vrijwilligers blijven werven.
  • De Facebookpagina blijven bijhouden met aankondigingen van de activiteiten voor de 1200 leden.
  • In gesprek blijven met de gemeente over autovrije straten in Valkenburg tijdens de markt.
  • Aandacht voor welzijn van de paarden.

2016-2018

  • De aanvoer van paarden op peil houden.
  • Als comité naar buiten treden in kranten, lokale tv, de gemeentegids en sociale media.
  • Nieuwe comitéleden werven: er zijn drie (jonge) comité leden aangesteld.
  • Uitleg geven op scholen wat de paardenmarkt inhoudt.
  • Organiseren van een kinderoptocht om kinderen bij het erfgoed te betrekken.
  • Vrijwilligers blijven werven.
  • Meer loten proberen te verkopen om de inkomsten op peil te houden.
  • Aandacht voor welzijn van de paarden.

Contact

Comité tot Instandhouding van Neerlands Oudste Paardenmarkt
Achterweg 20
2235SB
Valkenburg (ZH)
Website