De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

De Poaskearls (de paaskerels) zijn katholieke vrijgezelle mannen van rond de twintig jaar. Op de eerste zondag van de Vasten beginnen zij met de voorbereidingen van het paasfeest. Ze benaderen twee geschikte kandidaten om Poaskearl te worden. Met Pasen zijn er altijd acht Poaskearls die herkenbaar zijn aan hun lange beige regenjas, zwarte broek en hoed. Men is maximaal vier jaar Poaskearl. Trouwen is er in die tijd niet bij, verkering mag.

Ten behoeve van het aanleggen van het paasvuur vragen de Poaskearls al aan het begin van de Vasten op vaste adressen om medewerking voor hout, stro en petroleum. Ze regelen ook de paaswei, waar de houtstapel gebouwd kan worden en het grote paasvuur op eerste paasdag ontstoken kan worden. Op Goede Vrijdag worden de twee nieuwe Poaskearls voorgesteld. Op paaszaterdag kondigt de stadsomroeper om 12 uur 's middags het paasfeest aan, wordt hout gehaald en het paasvuur opgebouwd (boaken). Op eerste paasdag rond 17.00 uur komen de Poaskearls om hand in hand rondom de boaken lopen.

Het zogenoemde vlöggeln begint hiermee. Met de Poaskearls voorop trekt dan een lange slinger van mensen hand in hand al zingend door de straten van het stadje. De eerste, oudste Poaskearl rookt daarbij traditiegetrouw een sigaar. Aan het einde van de tocht worden de kinderen driemaal opgetild, waarbij telkens ‘hoera’ wordt geroepen. Dit optillen symboliseert de verrijzenis van Jezus Christus. Om 20.30 uur wordt het paasvuur door de Poaskearls aangestoken. Tweede paasdag wordt het ritueel van de rondgang en het vlöggeln herhaald.

Beoefenaars en betrokkenen

Dit immaterieel erfgoed wordt in eerste instantie gedragen door de gemeenschap van Ootmarsum, de katholieke parochie en de Poaskearls. Oud-inwoners komen met de paasdagen terug. Tegenwoordig trekt vooral het vlöggeln veel toeristen. De voorzanger, de vrachtboeren, de bewoners van huizen met een stiepel, de cafébazen spelen een belangrijke rol. De Stichting tot Bevordering en Instandhouding van de Paasgebruiken in Ootmarsum zet zich in voor het duurzaam levend houden van de paastradities.

Geschiedenis en ontwikkeling

Het fenomeen Poaskearls bestaat al generaties lang in Ootmarsum. Er is geen algemeen geldende theorie over het ontstaan en de betekenis van hun paasgebruiken. De lijsten met namen gaan terug tot 1900. Al in 1840 wordt het vlöggeln genoemd in de bronnen. De oorsprong van het gebruik is duister. In 1895 vermeldt pastoor J. Geerdink dat er sedert onheuglijke tijden door oud en jong op eerste en tweede paasdag ‘gevleugeld’ wordt.

De Poaskearls hebben sinds enkele decennia hun kenmerkende outfit. In de christelijke kerk staat het vuur van Pasen symbool voor de verrijzenis van Christus. In de kerken wordt met Pasen de paaskaars aangestoken. De oudste vermelding van een paasvuur in Ootmarsum dateert van 1830. De huidige Paasweide is zeker als sinds 1863 voor het paasvuur in gebruik. In een transportakte uit dat jaar wordt bepaald dat het perceel is en blijft bezwaard met ‘de last verbonden aan de gebruikelijke Paaschfeesten’. Het paasvuur zorgt tegenwoordig voor een bijzondere sfeer en versterkt de sociale cohesie.

Borgingsacties

2023-2025

  • IE-spotten breder inzetten door een qr-code te plaatsten bij de brieven met liedteksten die worden verkocht.
  • De relatie met de gemeente en provincie nog verder uitbouwen en optimaliseren.
  • Het stichtingsbestuur verjongen en de band met de vriendenclub warmhouden.
  • Op de hoogte blijven van wet- en regelgeving omtrent stikstofbeleid.
  • Uitzoeken wat de mogelijkheden zijn om een wettelijke aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten voor de inzet van de paarden,
  • Doorgaan met het zichtbaar maken van het erfgoed door middel van samenwerking met kunstenaars, verzorgen van lezingen, folders en foto-expositie bij het VVV-kantoor en het meewerken aan of maken van video’s 

2021-2023

  • Kijken naar mogelijkheden om de route dusdanig aan te passen waardoor het aantrekkelijk blijft voor burgers om deel te nemen.
  • Jaarlijks door de secretaris/voorzanger lezingen geven aan toeristen en belangstellenden in Ootmarsum maar ook aan andere clubs/instanties buiten Ootmarsum.
  • De activiteiten van de Poaskearls door het jaar heen door hen zo goed mogelijk laten beschrijven. Die beschrijving zo authentiek mogelijk doorgeven aan hun opvolgers. Daarnaast het nodige materiaal verzamelen en bewaren.
  • Kijken of eventueel een reservewagen beschikbaar kan worden gesteld. Daarnaast de mogelijkheid onderzoeken of de huidige wagens in de loop der tijd vervangen kunnen worden.

2016-2020

  • Goed contact blijven onderhouden met de gemeente en tijdig overleg voeren over de vergunning om een verlenging te realiseren. Belangrijk hierbij is ook het onderhouden van goed contact met de brandweer en het strikt opvolgen van hun aanwijzingen. 
  • Nadenken over oplossingen voor mogelijk tekort aan Poaskearls in de toekomst door bijv. het toelaten van Poaskearls uit een breder gebied. 
  • De contacten voor dennenhout en paarden warm blijven houden en anticiperen op veranderingen i.v.m. mogelijke tekorten. 
  • De film afspelen in het Openluchtmuseum Ootmarsum, waar jaarlijks 40.000 bezoekers komen.
  • Het lesmateriaal afmaken met film en aanbieden aan scholen.

2014-2015

  • Werken aan een korte film met lesmateriaal.
  • Regelmatig overleg tussen de Stichting en de Poaskearls, over bijvoorbeeld het actueel houden van de paasgebruiken, aanpassingen in de route, hun bijzondere positie en de band tussen de Poaskearls en de kerk. 
  • Op de nieuwe website beschrijvingen geven van het immaterieel erfgoed en (oude) foto's plaatsen.
  • Promotiefilm afmaken voor in het Openluchtmuseum Ootmarsum bij de gestalde poaswagens om zo het hele jaar door aandacht te vragen voor het immaterieel erfgoed.

Contact

Stichting tot Bevordering en Instandhouding van de Paasgebruiken in Ootmarsum
Oldenzaalsestraat 16
7631 CV
Ootmarsum
Overijssel
Nederland
Website