De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

De midwinterhoorn is een lange, lichtgebogen, houten hoorn met een lengte tussen de 120 en 150 centimeter. De hoorns worden ofwel aan elkaar gelijmd (droge hoorn) of in water gehangen, waardoor de twee houten helften opzwellen en naadloos op elkaar passen en de naden hermetisch worden afgesloten (natte hoorn). Aan de hoorn is een uitneembaar mondstuk bevestigd, de hap, dat gemaakt wordt van vlierhout.

Het is een echte wintertraditie, want de hoorn wordt vanaf de eerste zondag van Advent geblazen om de komst van het kerstkind aan te kondigen. Met Driekoningen, op 6 januari, wordt er afgeblazen en worden de hoorns weer opgeborgen. Voor de melodie bestaat een soort standaard, die in Twente n’oal’n roop, in de Achterhoek d’olde roop en op de Veluwe de olde rôep genoemd wordt. Daarnaast kennen diverse buurtschappen en regio’s eigen melodieën. Meestal zijn het monotone melodieën die soms boven een waterput geblazen worden om het geluid te versterken.

Er kunnen zes natuurtonen geblazen worden met een midwinterhoorn, door aanpassing van de spanning op de lippen. De midwinterhoorn wordt altijd solo geblazen en het geluid is een klagende, weemoedige klank die wel vijf tot acht kilometer ver te horen is. Dat er meestal in de schemering wordt geblazen, draagt bij aan de mystieke sfeer die bij de midwinterhoorn hoort.

Beoefenaars en betrokkenen

Er zijn eenlingen, buurtschappen, verenigingen en groepen die midwinterhoorn blazen, ze maken of allebei. De blazers in Twente zijn verenigd in de Stichting Midwinterhoornblazen Twente en de Veluwse en Achterhoekse midwinterhoornblazers zijn verenigd in de Federatie van Gelderse Midwinterhoorngroepen. Steeds meer scholen doen mee aan midwinterhoornprojecten. Er zijn wedstrijden in het midwinterhoornblazen, met als doel de kwaliteit van het blazen te verbeteren en de contacten tussen blazers te bevorderen. Het blazen wordt vaak van (groot)ouder op kind doorgegeven. Tegenwoordig worden er ook cursussen midwinterhoornblazen op muziekscholen aangeboden.

Geschiedenis en ontwikkeling

Over de ouderdom van het midwinterhoornblazen zijn de meningen verdeeld. Algemeen werden hoorns vroeger gebruikt door boeren om elkaar over lange afstanden boodschappen en signalen door te kunnen geven, ook in het oosten van Nederland. Een vroege afbeelding van op hoorns blazende figuren is te zien in het Utrechts Psalter uit omstreeks 850 en ook in een werk van Jheronimus Bosch is een instrument te zien dat veel op een midwinterhoorn lijkt.

In Nederland is de midwinterhoorn voor het eerst beschreven in een brief aan de burgemeester van Winterswijk uit 1814. Met het wegvallen van de functie van de midwinterhoorn werd het blazen bedreigd, maar besloten werd om in de midwinterperiode te blijven blazen. In 1949 werd voor het eerst in georganiseerd verband de midwinterhoorn geblazen in Twente. Vier jaar later werd er een concours in het leven geroepen. Ook in de Achterhoek en op de Veluwe begon men weer meer te blazen. Allerlei feestelijkheden in de winterperiode worden nu opgeluisterd met de klanken van de midwinterhoorn, zoals wandelingen, kerkdiensten en kerstmarkten.

Borgingsacties

2021-2024

  • Openstaan voor aandacht van (regionale en landelijke) radio, tv en pers om midwinterhoornblazen nog meer identiteit te geven.
  • Opzetten en doorvoeren van zogenaamde "Train-the-Trainer" sessies met de inzet van professionals om meer instructeurs op te leiden en hun kwaliteit te verbeteren. En meer mensen enthousiast maken voor functie van instructeur.
  • Verzorgen van voorlichtingsmethoden en -middelen.
  • Deelname aan KIEN Pilotproject "Immaterieel Erfgoed Spotten".
  • Midwinterhoornbouwers bij de blaasgroepen betrekken, aspirant-blazers in contact brengen met bouwers.
  • Het opzetten en beschikbaar stellen van een digitaal Midwinterhoorn-Vademecum. Systeem ontwikkelen om de (meestal mondelinge) kennis in te gieten. Daarna de kennis verzamelen en invoeren. Ook de nodige fondsen hiervoor vinden.
  • Contact zoeken met Meertensinstituut voor een systeem voor het Vademecum.
  • Het informatieve deel van het Gelders Midwinterhoorn Treffen vergroten qua omvang en inhoud. Horizontale ervaringsuitwisseling mogelijk maken door spontane gesprekken.
  • Persoonlijke benadering om nieuwe kaderleden en instructeurs te vinden. Tijdrovend, maar wel effectief.
  • Promotieacties: Mensen benaderen om vriend te worden van een blazersgroep. Vriendenkringen creëren.
  • Verzorgen van speciale blaascursussen voor jongeren (via scholen).
  • Contacten blijven leggen en onderhouden met voortgezet onderwijs.

2016-2020

  • Werven van leden voor besturen en kaderfuncties (jury, instructeurs) geworven. Ook jonge(re) personen enthousiasmeren.
  • Het project Bouwen met jongeren voortzetten.
  • Lokale groepen stimuleren om jongeren en/of scholen te benaderen en gebruik te maken van de gereedschapskisten, de lesbrief en het bouwboekje.
  • De website van de Federatie verbeteren.
  • Al dan niet in Federatief verband in Gelderland een jaarlijks Midwinterhoorntreffen organiseren.
  • De demonstratiewedstrijden in Twente voortzetten
  • Het midwinterhoorn bouwen op de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland laten bijschrijven. 

2013-2015

  • Doorgaan met het oprichten van lokale verenigingen. 
  • Voorlichting aan scholen geven, vooral in Adventstijd.
  • Het boekje Wett'n van Toet'n en Blaz'n met interactieve media, binnen het project Bouwen met jongeren uitdelen. Hierbij horen 10 gereedschapskisten voor lokale groepen om met jongeren (12-20 jaar) een midwinterhoorn te bouwen en daarna te leren blazen. Er is ook een lesbrief bij gemaakt. 
  • Organiseren van jaarlijks een junioren-senioren toernooi in Twente om de contacten te verstevigen, waar veel mensen (jong en oud) aan deelnemen.
  • Jaarlijks een cursus midwinterhoornbouwen aanbieden. Blaascursussen en scholing zijn standaard.
  • Organiseren van midwinter(hoorn)wandelingen in het buitengebied waar de omstandigheden wel goed zijn om van de midwinterhoornklank te genieten. 
  • Aanwezig zijn op publieksmarkten met demo's blazen en bouwen.
  • Meer gaan samenwerken en uitwisselen kennis en ervaringen.

Contact

Stichting Midwinterhoornblazen Twenthe
Oude Weerseloseweg 6
7595 MZ
Weerselo
Website