De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Een attractief onderdeel van de paardensport is het carrouselrijden, waarbij een team van een even aantal ruiters onder leiding van een commandant figuren rijdt op muziek. Bij het rijden in de Vondelcarrousel zitten de dames in een dameszadel, in amazonezit. Ze zitten dan met beide benen aan de linkerkant van het paard. Aan de rechterzijde van de dame rijdt een heer. De dames dragen andere kleding dan de heren. Vondelcarrouselrijden gebeurt in het gebouw van de Hollandsche Manege nabij het Vondelpark in Amsterdam. De carrouselfiguren worden vloeiend na elkaar gereden. De paarden dienen gedurende het verloop van de zogenoemde proef, die bestaat uit verschillende manoeuvres van tien tot vijftien minuten, gelijktijdig te stappen, te draven en te galopperen. De ruiters (mannen) en amazones (vrouwen) rijden in wisselende vormen naast elkaar of juist op afstand, gemengd of juist de dames tegenover de heren. De wekelijkse trainingen maken dat amazones en ruiters met de paarden een geheel gaan vormen. Iedereen van de Vondelcarrousel moet de klassieke rijkunst beheersen om zo de prestatie van de groep tot een succes te maken.

Beoefenaars en betrokkenen

De carrouselgroep in dameszadel, de Vondelcarrousel, bestaat uit een kleine groep vrouwen en mannen die met passie het carrouselrijden in amazonezit in de Hollandsche Manege in leven houden. De Stichting Levend Paardenmuseum de Hollandsche Manege is opgericht om de cultuurhistorische aspecten van de Hollandsche Manege en de klassieke rijkunst die daar wordt beoefend, inclusief de Vondelcarrousel, te promoten. Het carrouselrijden wordt verder ondersteund door de Verenigde Carrousel Clubs Nederland en de Federatie van Nederlandse Ruitersportcentra.

Geschiedenis en ontwikkeling

In de Middeleeuwen zien we bij riddertoernooien al een vorm van carrouselrijden. Later wordt dit beoefend door militairen. Een commandant kan ermee aantonen hoe goed de bereden manschappen zijn bevelen horen en uitvoeren. Individuele ruiters kunnen laten zien hoe goed ze hun paard onder controle hebben. In 1858 werd de Hollandsche Carrousel Sociëteit opgericht in de Hollandsche Manege aan de Leidsegracht in Amsterdam. Aanvankelijk deden alleen heren mee aan het carrouselrijden. In maart 1864 werd voor het eerst een Quadrille gereden door ‘Vier Heeren en Vier Dames’. Omdat het gebouw van de Hollandsche Manege moest wijken voor stadsuitbreiding werd in 1882 een nieuwe locatie nabij het Vondelpark geopend. In het seizoen 1883-1884 is een damescarrousel opgericht. In 1932, bij een uitvoering ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de Manege, reden bij drie van de acht onderdelen dames mee. Na een grootscheepse renovatie van de Manege werd in 1986 het rijden in carrouselverband inclusief het rijden in dameszadel in ere hersteld. In heel Nederland is het aantal carrouselgroepen, zowel met junioren als met senioren, toegenomen. De Vondelcarrousel, die in de Hollandsche Manege rijdt, is nog de enige groep die met dames in een dameszadel rijdt en met heren aan hun rechterzijde.

Borgingsacties

2021-2023

  • De vaardigheden van de ruitergroep in stand houden, shows geven in combinatie met het Levend Paardenmuseum wordt uitgevoerd. 
  • Na corona van start gaan in een vernieuwde vorm.
  • Een nieuw educatief programma ontwikkelen. Daarvoor is onder de groep van begeleiders van het erfgoed voldoende kennis in huis in de vorm van gepensioneerde onderwijskrachten.
  • Extra activiteiten voor de studentengroepen die op de Hollandsche Manege rijden, met als doel belangstelling te wekken voor de overstap naar de Vondelcarrousel.
  • Na het vormen van een museale collectie en archief is de volgende stap de samenstelling van publicaties waarin de traditie van het dameszadel rijden in carrouselverband wordt verbonden met de geschiedenis van het materieel erfgoed: de monumentale Hollandsche Manege.
  • Na de renovatie de stal-accommodatie geheel opwaarderen tot het hoogste keurmerk Paard en Welzijn en strengere eisen naleven dan wettelijk verplicht.

2016-2020

  • Werving van nieuwe (jonge) ruiters.
  • Het aantal demonstraties waar mogelijk opvoeren naar wekelijks.
  • Door imagoverbetering (door demonstraties) jonge deelnemers werven.
  • De traditie beter borgen door de verbinding tussen materieel en immaterieel erfgoed te versterken door de aanvraag bij het Museumregister te laten begeleiden door een museumconsulent. 
  • In overleg met het gemeentelijk bureau Monumentenzorg en de afdeling vastgoed van de gemeente Amsterdam (de eigenaar) een oplossing zoeken om de stallen gedeeltelijk te verbouwen en zo aan te passen aan de nieuwe eisen. 
  • Extra lessen geven.
  • Het bestuur uitbreiden met een persoon die zich specifiek gaat inzetten voor fondsenwerving en publiciteit.
  • Meer vrijwilligers werven om de knelpunten aan te pakken.

 2014-2015

  • In overleg met het gemeentelijk bureau Monumentenzorg en de afdeling vastgoed van de gemeente Amsterdam (de eigenaar) een oplossing zoeken om de stallen gedeeltelijk te verbouwen en zo aan te passen aan de nieuwe eisen. 
  • Voor junioren en aspiranten een speciaal tarief instellen, met als doel een positieve invloed op aantal lidmaatschappen. 
  • Een sponsor zoeken voor de Vondelcarrousel die een deel van de kleding sponsort. 
  • Activiteiten ontwikkelen om nauwe band van het immaterieel erfgoed met het materiële erfgoed van de Hollandsche Manege als Rijksmonument te versterken. 
  • Mogelijkheden onderzoeken om de manege met de beeldbepalende activiteit van het dameszadelrijden in carrousel in te schrijven in het Museumregister.
  • Tweewekelijks demonstraties rijden, zodat meer ruiters zich bewust zijn van de activiteiten. Hierdoor het imago onder jongeren in de doelgroep verbeteren.
  • Aansluiting zoeken bij promotie van het Vondelpark (het Vondelparkinformatiepunt), waar de manege in ligt, om de bekendheid van de traditie te vergroten.

Contact

Stichting Levend Paardenmuseum
Vondelstraat 140
1054 GT
Amsterdam
Website