De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Veel onderdelen van de streekdracht van Marken zijn versierd met borduurwerk. De diverse borduurtechnieken zijn: het kleurrijke vrijborduurwerk (de wilde kleuren genoemd), Marker witwerk, stopwerk, utteren, kruissteekwerk en akertjes. Het kleurrijk vrijborduurwerk wordt toegepast op de rijglijven en middeltjes. Er zijn zowel wollen, daagse rijglijven en middeltjes die versierd worden met wollen borduurgaren, als zijden rijglijven, de pinkster- en bruidsrijglijven die met zijden garens versierd worden.

Onder het witwerk wordt het borduurwerk met witte katoenen garens op witte linnen stoffen verstaan. Bij het stopwerk worden in een bepaald schema horizontaal draden uit de linnen stof verwijderd. De hierdoor ontstane stroken worden versierd. Bij de borduurtechniek utteren worden er zowel horizontaal als verticaal draden uit de linnen stof verwijderd. Het ontstane raster wordt vervolgens met dun borduurgaren gevuld.

Het kruissteekwerk kan onderverdeeld worden in zwart en het rood met zwart kruissteekwerk. Bij het zwartborduurwerk wordt met zwart garen geborduurd. Traditioneel gebeurt dit op een strook linnen. Deze stroken werden onder de muts van de vrouw gedragen. Het zwart borduurwerk wordt eveneens toegepast op sierslopen en spreien. Zwart met rood kruissteekwerk wordt toegepast op onderdelen van kleding voor feestelijkheden, zoals halsboordjes en uiteinden van schortenbanden. Akertjes zijn kleine kwastjes die aan halsdoeken worden bevestigd.

Beoefenaars en betrokkenen

De kennis van de borduurtechnieken van Marken is nog maar bij heel weinig mensen aanwezig. Het Museum Marken speelt een actieve rol bij het behoud van de traditie. Het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem heeft zijn collectie van de dracht van Marken goed gedocumenteerd en gedetailleerd beschreven. Naaldkunstatelier Wit op Wit in Dordrecht, met Sary Maas als docente naaldwerk van de Nederlandse streekdrachten, zet zich in voor het levend houden van de traditie van de naaldkunst van de klederdracht van het eiland Marken.

Geschiedenis en ontwikkeling

In 1521 verhuisden er honderdvijftig boerengezinnen uit Noord-Holland en Marken naar het Deense eiland Amager. Als gevolg van deze landverhuizing is er in Denemarken het een en ander bekend geworden over de kleding die al op Marken werd gedragen. Het zogenoemde Marker utteren en het werken met kwastjes is in Denemarken veel verder geëvolueerd dan op Marken zelf. Op de Marker stekenlappen uit de achttiende en negentiende eeuw is de borduurtechniek utteren slechts op een bescheiden manier toegepast. De VOC bracht in de zeventiende eeuw meer welvaart in Marken. De inwoners konden zich mooie kleding veroorloven. Rond 1650 werd het mode om kunstig geknoopte garenkwastjes, de akertjes, te dragen. In de negentiende en twintigste eeuw werd het borduurwerk door de Marker vrouwen zelf gedaan. Het gevolg van veranderende levensstijl in de twintigste eeuw waardoor de dracht vrijwel verdween, is dat het voor vrouwen niet meer nodig was zich te blijven bekwamen in de verschillende borduurwerken. Toch is op Marken door het lange relatieve isolement van het eiland en de zorg voor de oude kleding door de Marker vrouwen de streekdracht redelijk goed bewaard gebleven. De dracht van Marken heeft ook modeontwerpers geïnspireerd, zoals het modehuis Oilily, dat zich voor zijn collecties liet inspireren door de motieven en kleuren van de Markerdracht.

Borgingsacties

2020-2023 

  • Meedoen aan ambachtenlab van KIEN.
  • Boek schrijven, met name over de Marker rijglijven. Hierin een beschrijving opnemen van de geschiedenis, de traditie en een werkinstructie om zelf een rijglijf te maken en te borduren. 
  • YouTube-tutorials maken, speciaal gericht op uitleg van steken die toegepast worden in het veelzijdige Marker borduurwerk.
  • Samen met Kenniscentrum traject ontwikkelen om les te geven op MBO/HBO's en de Pabo's omdat zij die kennis weer door kunnen geven in de klas PO.
  • De coronaperiode gebruiken voor inventarisatie eigen antieke stukken.
  • Het Marker Museum op de hoogte blijven houden van mijn activiteiten, contact blijven stimuleren.
  • Plannen na corona: proberen de draad weer op te pakken. Veel mensen zitten te popelen om een cursus.

2016-2019

  • Het geven van lezingen en meewerken aan tentoonstellingen in musea. 
  • Jongere generaties laten zien wat er al is en hoe je dat zelf kunt maken, workshops gegeven op hoger (kunst)onderwijs, bijv. Rietveld Academie. 
  • Veel lessen, demonstraties en workshops geven in Marker borduurtechnieken. 
  • Plannen voor het maken van een boek over Marker rijglijven.  

2014-2015

  • Lezingen geven en handwerkgroep starten in het Marker Museum.
  • Presentaties met workshops en veel lezingen geven.
  • De contacten met musea intensiveren.
  • Nieuwe patronen ontwikkelen voor lessen en workshops.
  • Onderzoek uitbreiden door contacten met het Marker Museum, het geven van lezingen, het bezoeken van de Antiek Textiel Markt in Maarn, literatuuronderzoek en contact met mutsenmaker Jankees Goud.
  • Werktekeningen maken van Marker bruidsdoekjes via oude gegevens van het Nederlands Openluchtmuseum en het Marker Museum.

Contact

Wit op Wit Naaldkunstatelier
Zuidendijk 251
3317 NN
Dordrecht
Website