De zaal van het Asian Civilisations Museum was op 30 oktober 2019 gevuld met een kleine tweehonderd deelnemers. Voor Singapore, een stadstaat met meer dan vijf miljoen inwoners, is het onderwerp dan ook van levensbelang. Singapore is een stad die moet woekeren met de beschikbare ruimte, en dat graag wil doen op een duurzame manier, met zorg voor het milieu. In een stad die bijna meer auto’s dan mensen telt, en waar het verkeer dan ook met regelmaat vast staat, geen overbodige luxe. Singapore is ook een multiculturele stad, die vele etniciteiten herbergt met evenzovele religies die op het oog vreedzaam naast elkaar leven. De verschillende religies leven verspreid door de stad. De hindoes concentreren zich in de wijk Little India, moslims in het Maleisische deel van de stad. Verder is er Chinatown: de Chinezen zijn de grootste bevolkingsgroep in Singapore. Maar Singapore herbergt ook vele christelijke denominaties, van methodisten tot Anglicanen, van katholieken tot Armeniërs (de oudste christelijke bevolkingsgroep in Singapore, die al vanaf 1835 op een eigen kerkgebouw kan bogen). Geen land ter wereld is zo religieus divers als Singapore.
Tegen deze achtergrond was een keur van sprekers uitgenodigd om te reflecteren over de toekomst van de superdiverse stad, met experts uit Korea, Australië, Thailand, maar ook uit Burkina Faso, Jamaica, Frankrijk, Italië en Nederland. Door wereldwijde migratiebewegingen zijn al deze landen cultureel divers geworden. Het stelt voor uitdagingen, sociaal-economisch, maar ook met betrekking tot sociale cohesie.
Urban planner Kelvin Ang houdt zich in Singapore bezig met stadsontwikkeling
New Urban Agenda
In haar New Urban Agenda heeft UNESCO al enige jaren geleden het onderwerp hoog op de agenda gezet, zoals ook blijkt uit de richtinggevende publicatie Culture Urban Future. De chef van het UNESCO kantoor in Bangkok, de Vietnamese Duong Bich Hanh, ging er uitvoerig op in. Met de trek naar de steden verdwijnen er volgens haar veel plekken waar immaterieel erfgoed traditioneel beoefend is. In de stad krijgt immaterieel erfgoed een andere, minder vanzelfsprekende context. In deze stedelijke context vinden veel jongeren immaterieel erfgoed ouderwets.
Haar inleiding werd gestaafd met voorbeelden van andere lezinghouders. Zo sprak David Brown over de Marron cultuur in Jamaica, traditioneel beleefd in de bergen, waar deze vrijgevochten Jamaicanen naar toe vluchtten om te ontsnappen aan de slavernij. Nu leeft deze bevolkingsgroep steeds vaker in de steden en zijn zelfs naar verre buitenlanden geëmigreerd. Ook Nederland kent inmiddels een marron gemeenschap, die afkomstig is uit het Caribisch gebied.
Loïc Bienassis en David Brown spraken in de deelsessie over duurzame ontwikkeling
De diversiteit van de Franse keuken
Loïc Bienassis, uit Frankrijk, behandelde het voorbeeld van de Franse keuken, sinds enkele jaren op de internationale UNESCO lijst. Fransen hebben moeite met multiculturalisme: cijfers over verschillende etnische achtergronden worden er niet bijgehouden, iedereen met de Franse nationaliteit is immers Fransman. Maar ondertussen is couscous wel het favoriete gerecht geworden van alle Fransen. In die zin is er ook in Frankrijk sprake van een toegenomen diversiteit.
Hybriditeit
In de sessie waarin Kenniscentrum medewerker Albert van der Zeijden participeerde viel met enige regelmaat het woord ‘hybridisering’. Als alle steden in de wereld cultureel divers worden, gaan ze dan niet op elkaar lijken, en wordt alles een grote mix van culturen? Van der Zeijden behandelde het voorbeeld van Little India in Den Haag, waarbij hij zich toespitste op de rol van de kleine ondernemers in de Paul Krugerlaan, de grote winkelstraat in Transvaal met zijn vele verschillende winkels. Van Libanese restaurants tot winkels waar je bruidskleding kan kopen als je op zoek bent naar een traditioneel Hindoestaans trouwkostuum. Interessant is dat je in een winkel als City Silks ook traditionele moslimkleding kan kopen. Voor de mensen die van alles wat willen is er de sectie ‘fusion’. Zouden we dan toch afstevenen op een mix van allerlei culturen?
Een nieuwe dialoog
De grote wereldsteden kunnen mensen doen vervreemden van hun roots, is althans de gedachte. Je kan er ook anders tegenaan kijken en immaterieel erfgoed als een kans zien. Om het geleerd te zeggen: immaterieel erfgoed biedt kansen om je te verbinden met je eigen roots en vandaar uit de dialoog aan te gaan met anderen. Het is een van de redenen dat immaterieel erfgoed een centrale plaats heeft gekregen in het planologisch beleid van Singapore. Natuurlijk is er veel nieuwbouw in Singapore, maar er is ook het besef dat mensen zich thuis willen voelen op de plek waar ze wonen, en immaterieel erfgoed speelt daar een rol in. Om je ergens thuis te voelen wil je culturele uitingen kunnen delen met anderen. In de nieuwe wereldsteden leef je automatisch samen met mensen van vele verschillende achtergronden en is, mede daarom, sprake van een nieuwe dynamiek. Ook de schaal is natuurlijk anders, met grotere (soms anoniemere) podia. Dit stelt voor uitdagingen, zo stelt UNESCO, maar biedt ook aanknopingspunten voor een hernieuwde dialoog in en tussen gemeenschappen. We leven in spannende tijden!
Het symposium ‘ICH in Cities: Multiculturalism, Social Cohesion and Sustainability’ werd georganiseerd door de National Heritage Board in Singapore. De lezingen zullen als soft publication worden uitgegeven (als pdf) en ook op de website van het Kenniscentrum downloadbaar zijn.