Religious Heritage in a Diverse Europe. New Directions in Practice, Policy & Scholarship

Van 19 t/m 21 juni vond in Groningen de internationale conferentie Religious Heritage in a Diverse Europe. New Directions in Practice, Policy & Scholarship plaats. Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland heeft hiervoor in samenwerking met Museum Catharijneconvent een panel georganiseerd over immaterieel religieus erfgoed, musea en intercultureel dialoog: ‘A match made in heaven?’

Hoe kan immaterieel erfgoed in een religieuze context bijdragen aan intercultureel dialoog? En hoe maken musea hiervan gebruik? En vooral: welke mogelijkheden biedt immaterieel erfgoed in de samenleving?

In de introductie stelde Sophie Elpers, wetenschappelijk medewerker bij het Kenniscentrum, de vraag waar musea hun verantwoordelijkheden zien. Zijn musea, zoals antropoloog en museumexpert Barbara Kirshenblatt-Gimblett voorstelt, ‘agents of transformation’ die een maatschappelijke rol in de samenleving hebben? Hoe kan de integratie van immaterieel erfgoed en de samenwerking met erfgoeddragers hen daarbij helpen? Maar ook: wat zijn de uitdagingen als men met immaterieel religieus erfgoed aan de slag gaat?

Foto Groningen 3

Drie musea presenteerden vervolgens ‘good practices’:

Sebastiaan van der Lans van Museum Catharijneconvent in Utrecht vertelde over een project rond migrantenkerken dat het museum uitdaagt om nieuwe netwerken op te bouwen en veldwerk op een nog vrij onbekend terrein te toen. Fascinerend was te horen dat het museum leden van migrantenkerken vraagt museumbezoekers te vertellen hoe hun geloofsgemeenschap bepaalde rituelen celebreert – aan de hand van objecten uit het museum.

Carolien Croon van het Bijbels Museum in Amsterdam presenteerde de expositie ‘Zie mij’ waarbij fotografieën en Bijbelteksten gecombineerd worden. Een ander project van het museum is ‘Dit is mijn verhaal’: Achttien jongeren vertellen over een kantelmoment in hun leven en de rol die de Bijbel hierin heeft gespeeld. Ook Carolien Croon berichtte dat het veel energie kost om nieuwe netwerken en samenwerkingsverbanden aan te gaan, maar dat dit nieuwe werelden opent voor het museum.

Julie Aerts van PARCUM vertelde hoe het Dialoogmuseum voor religie, kunt en cultuur in Leuven probeert om een ontmoetingsplek en plaats voor dialoog te zijn, waarbij het nauw samenwerkt met erfgoedgemeenschappen. Zo heeft het museum er bijvoorbeeld voor gezorgd, dat in de audioguides ‘gewone’ mensen te horen zijn over hun gebruik van bepaalde religieuze objecten en de betekenissen die ze erin zien. Ook organiseert het museum interreligeuze wandelingen van het museum naar verschillende kerken – de wandelingen zijn een momentum om in gesprek te komen. Aerts benadrukte dat integratie van immaterieel erfgoed de sociale relevantie kan versterken.

Antropoloog Irene Stengs van het Meertens Instituut in Amsterdam bracht aan het einde van het panel de drie presentaties bij elkaar en presenteerde enkele overkoepelende theoretische overwegingen. Welke macht en invloed op beeldvorming heeft het door de musea gehanteerde taalgebruik (denk bijvoorbeeld aan begrippen als migrant en migrantenkerken, maar ook aan beschrijvingen van ‘diversiteit’ en ‘superdiversiteit’)? Draagt het taalgebruik soms zelfs bij tot exotisering van bepaalde cultuuruitingen? Welke vormen van ‘contact zone’ zijn wenselijk voor musea en welke contact zones bestaan er in Nederland als land? Zijn het bottom-up of top-down processen die deze contact zones laten ontstaan en welke machtsrelaties liggen erachter? Wij moeten, volgens het pleidooi van Stengs, reflectief zíjn en blíjven over de selectieprocessen van musea, over de ‘heritage claims’, en over wie welke initiatieven neemt en waarom.

groningen layout 2
Het onderwerp van het panel maakt deel uit van een van de onderzoekslijnen van Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland, waarin onderzoek gedaan wordt naar de samenhang van immaterieel en materieel erfgoed en de integrale borging. Daarbij gaat bijzondere aandacht uit naar de vraag hoe musea immaterieel erfgoed integreren en hoe zij samenwerken met beoefenaars. Museum Catharijneconvent is hierbij een belangrijke partner. De volgende grotere activiteit op het gebied van immaterieel erfgoed en musea is een conferentie over het verzamelen van immaterieel erfgoed op 11 oktober 2019, georganiseerd door het Kenniscentrum.

Alle rechten voorbehouden