De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

De 'Riviervisserij' wordt kleinschalig uitgeoefend in het Rijn- en Maassysteem en maakt formeel deel uit van de 'Binnenvisserij'. Bij het vissen maakt men gebruik van een schip en bijboot voorzien van 'bun' of 'beun'. Dit is een compartiment in het vaartuig dat via vele kleine gaten direct in verbinding staat met het rivierwater waardoor de vis levend kan worden bewaard. De vissers verblijven gedurende de werkweek, dag en nacht op het schip en er wordt alleen gevist in gebieden waar de vissers 'visrechthebbende' zijn op grond van een overeenkomst of waar ze beschikken over oude zakelijke visrechten. Door de wateren naar draagkracht te bevissen en vervolgens verder te varen, wordt het natuurlijk evenwicht van de visstand in stand gehouden waardoor het viswaterareaal duurzaam benut wordt. Naast de visserij op consumptievis en pootvis behoren de projecten in het kader van onderzoek en herstel van de visstand tot de werkzaamheden van de vissers.

In de periode van november tot april wordt met ‘staand want’ gevist op consumptievis, met name snoekbaars, baars, snoek, brasem en voorn. Het net staat daarbij loodrecht op de bodem zodat de (schub)vis ertegenaan zwemt en met de kieuwen in de mazen van het net blijft steken. De afzet van de vis geschiedt via de visafslag IJmuiden, IJsselmeerafslag Urk en bij lokale afnemers.
Omdat door een lage temperatuur de aantasting van gevangen vis aanzienlijk kleiner is vindt in deze periode tevens de visserij op pootvis plaats waarbij de vangsten elders weer worden uitgezet ten behoeve van projecten voor herstel van de visstand. Daarnaast verrichten de vissers in deze periode ook opdrachten voor 'afvissing'. Dit betekent het wegvangen van het visbestand in een water, wat een vereiste is als een waterbeheerder zoals Rijkswaterstaat er water- of kunstwerken renoveert of aanlegt.
Van april tot november vindt de fuikenvisserij plaats. De opdracht of het beoogd resultaat bepaalt het gebruik van de uiteenlopende soorten, materialen, maaswijdtes en groottes van de fuiken. De vis- en zalmfuiken worden ingezet voor de registratie en meting van vissoorten in opdracht van Imares Wageningen UR. Daarnaast wordt voor het project 'Paling over de Dijk' geslachtsrijpe aal vóór waterkrachtcentrales en gemaalwerken gevangen en stroomafwaarts achter die barrières weer uitgezet om de aal zonder verdere belemmeringen naar de Sargassozee te laten trekken om te paaien

De visserijkundige werkzaamheden voor onderzoek en herstel vinden het jaarrond plaats.

Beoefenaars en betrokkenen

De riviervisserij wordt in Nederland op fulltime basis nog door een tweetal familiebedrijven uitgeoefend. Veelal op grond van historische visrechten (oude zakelijke visrechten) vist Frans Komen & Zn. Visserijen uit Terwolde in het oosten en midden van het rivierengebied en Fa. W. Klop en Zn. uit Hardinxveld-Giessendam in het zuidwestelijke rivieren(delta)gebied. Voorts vissen er in het rivierengebied een vijftal vissers zelfstandig op parttime basis. Al deze riviervissers oefenen op een vergelijkbare wijze de visserij uit binnen hun visserijrechten (viswaterareaal). Het aantal riviervissers is gering en de mogelijkheden tot uitoefening van de visserij zijn beperkt. De riviervisserij  is bijgeschreven door de fulltime riviervissers Frans Komen Sr. en Frans Komen Jr. uit Terwolde.

Geschiedenis en ontwikkeling

Riviervisserij is van oudsher van groot belang geweest voor de voedselvoorziening en de werkgelegenheid. Tot ongeveer 1950 had elke riviergemeente, stad en dorp, een aantal vissers die de lokale bevolking voorzag van riviervis. In het rivierengebied was de visserij alom aanwezig.
In de jaren vijftig was riviervis als gevolg van de watervervuiling, vooral de fenolsmaak, niet meer consumptiewaardig. Slechts een handjevol vissers bleef destijds over. Vanaf midden jaren zeventig verbeterde de kwaliteit van het water en daarmee van de vis waardoor de riviervisserij weer iets opleefde. Als gevolg van verscheidene beleidsregels en wettelijke bepalingen zoals het 'Splitsingsbeleid' van 1972, de Beroepenregistratie uit 2008 en de Stilligregeling uit 2011 nam de riviervisserij opnieuw af. Het 'Aalvangstverbod' uit 2011, vanwege het dioxinegehalte in aal (en wolhandkrab) in de rivieren, maakte ten slotte nagenoeg een einde aan de riviervisserij. De nog actieve riviervissers richten zich momenteel op een selectieve en duurzame visserij op schubvis en de uitvoering van visserijopdrachten die zich in de loop der jaren sterk hebben uitgebreid hierbij heeft een modernisering van materiaal plaatsgevonden. Hydrauliek en sonar zijn toegevoegd, katoen maakte plaats voor machinaal nylon netwerk dat inmiddels weer vervangen is door sterke monofile netten die met een hydraulische overhaal-machine worden schoongemaakt en geordend, 'geklaard'.

Borgingsacties

2020-2023

  • De positieve milieueffecten en duurzame voedselvoorziening van de riviervisserij in woord en beeld verspreiden via documentaires, lezingen, interviews voor kranten en tijdschriften.
  • Geïnteresseerde 'opstappers' vanuit de visserijgemeenschap, voedselketen en de wetenschap aan boord meenemen om kennis op te doen en de riviervisserij te ervaren.
  • Met alle partijen contact onderhouden, omdat er veel verschillende partijen betrokken zijn bij de riviervisserij, onder andere collega- vissers, de afslagen, afnemers, handelaren, horeca en lokale afnemers, instituten en adviesbureaus zoals Imares, Natuurbalans, ATKB, Apesca, Costa en Waardenburg.
  • De beroepsorganisatie 'netViswerk' contact laten onderhouden met individuele tweede Kamerleden en beleidsambtenaren met betrekking tot de regelgeving. De visserijsector eveneens laten vertegenwoordigen bij de EU.
  • Extra aandacht besteden aan consumenten, groepen en organisaties, die bewust kiezen voor lokaal en duurzaam voedsel. Bijvoorbeeld de vele leden van de (internationale) organisatie 'Slow Food' die aan boord van het schip D'Otter zijn meegevaren om te vissen en met de gevangen vis de maaltijd te bereiden.

Contact

Frans Komen & Zn. Visserijen
Terwolde