De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Een heerlijkheid is de middeleeuwse voorloper van de hedendaagse overheidsorganen zoals gemeenten. Ze waren in bezit waren van een heer, een particulier die daarmee recht op overheidsgezag bezat. Aan een heerlijkheid waren allerlei heerlijke rechten verbonden, waarvan er sommige tot op heden bestaan.

Zo worden in de heerlijkheidsgebieden van Baarsdorp en Sinoutskerke nog steeds schapen langs de dijken en bermen geweid, een gebruik dat grasetting heet. De schapen worden hiervoor periodiek naar een graasplek gebracht. Als de schapen de grond hebben afgegraasd, gaan ze naar het volgende stuk. Idealiter overnachten de schapen niet ter plaatse en worden de schapen van en naar de weideplek gebracht. De schapen worden daarvoor over de wegen gedreven,  dit heet de schapendrift. De uitvoering van de schapendrift en de grasetting vereist zowel een goede omgang met schapen als ook de kennis over waar en wanneer de grond het best begraasd kan worden. In Baarsdorp en Sinoutskerke kiest men ervoor dit, in plaats van door een schaapherder, zo veel mogelijk door mensen uit de gemeenschap te laten doen.

In het gebied van de heerlijkheden worden ook bomen geplant, waaronder grenslindes. De laatste categorie bomen geeft de grenzen van de heerlijkheden aan. Voor de overige bomen is het, gezien de Zeeuwse kleigrond die steeds droger wordt, van belang dat de juiste soort wordt gekozen. Ook hiervoor is kennis nodig.

De bovengenoemde tradities worden uitgevoerd op grond van de oude zakelijke rechten van grasetting, schapendrift en het plantrecht die verbonden zijn aan de heerlijkheden van Baarsdorp en Sinoutskerke, een voor Zuid-Bevelanders zeer herkenbaar fenomeen. Voor de uitvoering van het erfgoed wordt een planning opgesteld waarna vrijwilligers worden betrokken bij de uitvoering. Deze vrijwilligers komen uit de gemeenschap die bestaat uit de dorpelingen van Baarsdorp en Sinoutskerke en uit mensen die zich bij het erfgoed betrokken voelen.

 

 

 

Beoefenaars en betrokkenen

De beoefenaars zijn de mensen die daadwerkelijk het erfgoed in de praktijk uitvoeren. Het gaat daarbij vrijwel altijd om vrijwilligers uit de gemeenschap die, samen met de bestuursleden van de Stichting, de activiteiten organiseren, uitvoeren en/of begeleiden. Door met elkaar met het erfgoed aan de slag te gaan worden zij niet alleen met het erfgoed zelf verbonden, maar ook met elkaar en de plek waar de tradities plaatsvinden. Het gaat hierbij om circa 500 personen, die door het met eigen ogen te zien/doen/ervaren actief of passief (via internet/social media) kennis opdoen.

Geschiedenis en ontwikkeling

In de vroege Middeleeuwen zijn de heerlijkheden Baarsdorp en Sinoutskerke ontstaan als bestuursorgaan. Heerlijkheid betekende toen 'overheidsgezag in handen van een particulier'. De eigenaar had niet alleen het overheidsgezag, maar ook allerlei rechten, waarvan de eeuwenlange uitoefening tot erfgoed verworden is. In 1795 werden de heerlijkheden als bestuursorgaan opgeheven. Hierdoor kan van heerlijkheid alleen nog sprake zijn in de zin van een ‘goederencomplex van nog bestaande heerlijke rechten’. De afgelopen 227 jaar zijn veel aan heerlijkheden verbonden tradities opgeheven of verloren gegaan. Denk aan de zwanendrift en eendenkooi. Deze tradities hadden een economisch component, welke door de jaren heen is weggevallen. Gevolg hiervan was dat de interesse afnam om deze tradities te borgen. De laatste 40 jaar zijn de drie overgebleven tradities van Baarsdorp en Sinoutskerke juridisch geborgd.

Omdat de gemeenschap belang hechtte aan deze drie tradities zijn deze ook in de praktijk geborgd. De aanleiding hiervoor was de ruilverkaveling De Poel-Heinkenszand, waartegen de gemeenschap vanuit het oogpunt van cultuur en natuurbehoud bezwaar maakte. Dit heeft er mede toe geleid dat in de akte van ruilverkaveling de heerlijkheden zijn benoemd zijn als eigenaar van de heerlijke rechten met de daaraan gekoppelde tradities. De huidige ambachtsvrouwe heeft enkele jaren geleden, als eigenaresse van de heerlijkheid, ervoor gekozen het erfgoed verder te borgen. Aanleiding hiervoor was dat uit vele gesprekken was gebleken dat mensen in het gebied een sterke behoefte voelden aan het voortbestaan van deze tradities en van de heerlijkheden. Naar aanleiding hiervan is in 2020 de beslissing genomen om voor de borging samen met vrijwilligers/beoefenaars een stichting op te richten waaromheen een gemeenschap is gebouwd.

Borgingsacties

  • Men gaat maandelijks overleggen over de wijze waarop men over het erfgoed gaat communiceren.
  • Er wordt maandelijks meermaals gepubliceerd op social media.
  • Er is een periodieke nieuwsbrief met nieuws over de heerlijkheden.
  • Er wordt gewerkt aan artikelen over het erfgoed van de heerlijkheden in kranten en magazines.
  • Men gaat een evenement opzetten.
  • Men gaat een natuurkaart van het gebied maken met daarop ook vermelding van het erfgoed. Deze kaart wil men toe laten voegen aan de Kaart Cultuurhistorie Zeeland van de provincie.
  • De samenwerking wordt gezocht met door andere partijen georganiseerde evenementen zoals aansluiten bij de landelijke boomplantdagen.
  • Er is contact gelegd met de dorpsraden, waterschap en gemeente Goes en gemeente Borssele.
  • De relaties met De Heemkundige kring, Heemschut en Erfgoed Zeeland worden verder uitgebouwd.

Contact

Stichting tot Behoud en Beheer van de heerlijkheid Sinoutskerke en Baarsdorp
Keizersgracht 241
1016 EA
Amsterdam
Noord-Holland
Website