Op de laatste zaterdag van augustus vindt de Gondelvaart Giethoorn plaats. Er wordt meestal gestart met een muzikaal voorprogramma, waarna gemiddeld 15 gondels de route varen. Er wordt gestart zodra de schemering invalt, zodat de aangebrachte verlichting goed tot z’n recht komt. Voorafgaand aan de wedstrijdgondels vaart de jeugdgondelvaart. Voorwaarde om hieraan deel te nemen is dat de bouwers niet ouder dan 15 jaar zijn.
De gondels worden gedurende de zomer op diverse bouwlocaties gebouwd, Er zijn gondels die op een vlot of een bok (een traditioneel Gieters vaartuig) gebouwd worden, maar er zijn er ook die op drijvers worden geplaatst zodat zij op het water lijken te drijven. De gondels worden met behulp van punterbomen of elektromotoren (dus zonder geluid) voortgestuwd.
In verband met het parcours zijn de gondels maximaal 2,7 meter breed en varieert de lengte tussen de vier en twaalf meter. Het parcours heeft een lengte van ruim drie kilometer waarbij de vele bruggen, waar de gondels onderdoor varen, een belangrijk element vormen. Deze bruggen vergen veel creativiteit van de bouwers. De gondels kunnen niet te hoog zijn en omdat het publiek in de gondels kan kijken, moeten de bouwers alles wat zich aan boord bevindt goed wegwerken.
De ontwerpkeuze is vrij, maar bij iedere gondel speelt de verlichting een centrale rol. Sommige gondels maken gebruik van figuranten en muziek, andere gondels zijn ‘stil’ wat inhoudt dat deze geen muziek of figuranten hebben. Een jury beoordeelt de gondels, waarbij punten toegekend worden voor onder andere verlichting, afwerking en creativiteit. De juryuitslag wordt direct na de gondelvaart bekend gemaakt, waarna de winnende bouwploeg tijdens een feestavond op de laatste zaterdag van september een wisseltrofee in ontvangst neemt.
