‘Wel prettig om weer eens met zijn allen bij elkaar te komen,’ aldus Coby van Beem van Schoonrijden. ‘Je zit toch meer op je eigen eilandje als deze gezamenlijke dagen er niet zijn. Je praat op een IE-dag makkelijker met elkaar dan tijdens een online meeting. De saamhorigheid hier is altijd goed om te ervaren, een hele leuke sfeer.’
Fatima Oulad Thami van Henna kunst was het hier volledig mee eens: ‘Ik heb deze dagen gemist. Nu heb ik eindelijk weer het gevoel dat we ergens naartoe gaan. Online bijeenkomen heeft toch minder impact. Het is wel goed als alternatief, maar dit is veel interactiever.’
Oud en nieuw
Oude bekenden begroetten elkaar en nieuwe kennismakingen zorgden voor geanimeerde gesprekken. Voor Estella Martha Samsijen Kromoidjojo en Hermine Kromoredjo Wongsoardjo van de Surinaams-Javaanse gamelan was het een bijzondere dag. Hun immaterieel erfgoed was kortgeleden bijgeschreven op de inventaris. ‘Het is voor ons de eerste keer dat we op een IE-dag zijn. Het is heel verruimend en verbreedt onze horizon. Alle voorbeelden van andere gemeenschappen, hoe zij het doen, geven veel ideeën voor hoe wij ons borgingsplan zouden kunnen uitvoeren.’
Elly Stemerdink van de Nederlandse Hoedenvereniging was het daarmee eens: ‘Het is voor mij de eerste keer dat ik op een IE-dag ben. Het is me absoluut niet tegengevallen, het is een hele nuttige dag. Ik heb kunnen kennismaken met het Kenniscentrum en interessante dingen gehoord van meer ervaren gemeenschappen.’
Sommige gemeenschappen hadden een wel heel bijzondere reden om naar deze IE-dag te komen. ‘Wij zijn bijna elk jaar op de IE-dagen geweest,’ vertelde Jolanda van Eiting van de Corsokoepel. ‘Het is leuk om nieuwe mensen te ontmoeten en oude bekenden te zien. We zijn nu hier om met het Ministerie van OCW en het Kenniscentrum te praten over onze internationale voordracht. Voor het geval we door UNESCO op een representatieve lijst geplaatst worden, moeten we een PR-plan klaar hebben.’ Dat wordt spannend voor de corso's half december!
Moeilijke jaren
Een klein rondje door de deelnemers maakte duidelijk dat de afgelopen tijd voor veel gemeenschappen moeilijk is geweest. Uiteraard hadden alle coronamaatregelen grote gevolgen voor de uitoefening. Immaterieel erfgoed is vooral een sociale vorm van erfgoed en heeft publiek of klanten nodig. Voor sommige gemeenschappen heeft dit dramatische gevolgen gehad.
‘Corona heeft een grote impact gehad op ons erfgoed,’ vertelde Lex Houba van de Passiespelen te Tegelen. ‘Samen met de overstromingen van de Maas heeft het voor een paar rampjaren gezorgd. De Passiespelen zouden eigenlijk in 2020 opgevoerd worden. Dat is tweemaal uitgesteld tot we begin juli dit jaar eindelijk groen licht kregen. We moesten wel de publiekscapaciteit terugbrengen tot een kwart vanwege de 1,5 meter-regel. We hebben de voorstellingen ingekort, zodat we er twee op een dag konden geven. Evengoed hebben we bij lange na niet quitte gespeeld. We zijn door onze financiële buffer heen, dus het is nog maar de vraag of het de volgende keer door kan gaan. Toch wilden we dit jaar spelen, want alle spelers hadden al zo veel tijd erin gestoken en andere mensen ook. Ze hadden in feite tweeënhalf jaar gerepeteerd. We wilden ook laten zien dat de Passiespelen er nog waren.’
Ook andere maatregelen hebben veel invloed gehad. ‘We hebben het door wetswijzigingen de afgelopen tijd best moeilijk gehad,’ vertelde Frans Jansen van de Kortebaandraverij Stompwijk. ‘Er zijn steeds meer vergunningen en verzekeringen nodig voor een evenement als het onze. Ook de Wet op kansspelen heeft ervoor gezorgd dat we een groot deel van onze inkomsten kwijt zijn geraakt. We hebben nog geprobeerd om uitzondering voor paardenmarkten aan te vragen, maar kregen alleen een overbruggingstegemoetkoming.’
Intermezzo's
Terug naar de IE-dag. De lezingen werden afgewisseld met korte intermezzo's, die gevuld waren met verschillende soorten immaterieel erfgoed zoals het circus, de riviervisserij en Pencak Silat. De interactieve quizzen en de 'voetjes van de vloer-actie’ van Pencak Silat vielen goed in de smaak.
‘Ik vind het programma ook goed gedaan met die intermezzo's,’ vertelde Fatima Oulad Thami. ‘Vooral visserij vond ik leuk. De onderwerpen zijn zo divers, er zit altijd wel iets bij dat je nog niet eerder wist.’
Coby van Beem beaamde dit: ‘Het programma is erg leuk en afwisselend. De verhalen over riviervisserij bijvoorbeeld vond ik interessant. En het is altijd goed om ervaringen van andere gemeenschappen te horen om zelf ook ideetjes op te doen.’
Rondetafelgesprekken
Na de lunch was het even goed opletten, want een expert op het gebied van de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) legde uit wat dit inhield en op welke manier de immaterieel erfgoed beoefenaren daarmee te maken hebben.
Daarna was het tijd voor de rondetafelgesprekken of workshops. De keuze uit Methodieken, Diversiteit, Duurzaamheid en IE in het Openluchtmuseum was niet altijd even gemakkelijk. ‘Het is goed om weer op een IE-dag te zijn. Het programma is zo interessant dat het moeilijk is om te kiezen uit de workshops,’ aldus Lex Houba.
Anderen wisten het al vrij snel. ‘We gaan straks naar de workshop met het Openluchtmuseum,’ vertelde Frans Jansen, ‘want de kortebaandraverij wil graag meer mensen bereiken. Een groter publiek is welkom.’
Zijn keuze werd deels gedeeld door Coby van Beem: ‘We willen misschien naar de workshop met het Openluchtmuseum om te kijken of we met schoonrijden iets kunnen doen voor hun winterprogramma. Ze hebben 's winters een mooie ijsbaan, dus dat zou heel toepasselijk zijn. We willen graag het beeld dat mensen hebben van ons erfgoed verbreden, ons imago veranderen. Laten zien dat we naast schaatsen in klederdracht dat ook in spijkerbroek en op modernere muziek doen.’ Toch vond Coby de workshop Methodieken ook interessant: ‘We zouden graag meer gehoord en gezien worden, dat op een betere manier kunnen borgen. Daarvoor zoeken we ook ondersteuning van het Kenniscentrum.’
Bij de workshop Diversiteit ontstonden er met behulp van het keuzekompas al snel geanimeerde gesprekken. Sommige deelnemers kwamen erachter, dat ondanks het feit dat ze openstonden voor iedereen, toch maar een beperkte doelgroep bereikten. Een leerzame zelfreflectie.
Welke keuze men ook maakte, alle rondetafelgesprekken werden zeer gewaardeerd. ‘Door de workshops merkte ik ook hoe leuk het was om samen te werken met andere gemeenschappen,’ vertelde Elly Stemerdink. ‘Ik kom straks thuis met heel veel nieuwe plannen.’
Inspirerende dag
‘Het heeft ons mogelijkheden gegeven voor samenwerking met andere gemeenschappen. Het is heel interessant om op zo'n dag mee te lopen en te zien hoe het allemaal werkt met immaterieel erfgoed,’ aldus Estella Martha Samsijen Kromoidjojo en Hermine Kromoredjo Wongsoardjo.
‘Ik heb zelf allerlei plannen en ideeën,’ vertelde Elly Stemerdink. ‘Ik wil de kern en de kennis van ons erfgoed het hoeden maken en dragen vasthouden, maar wel verder ontwikkelen. Door deze dag heb ik nieuwe ideeën gekregen hoe ik dat kan doen. Ik voel me echt gesterkt in mijn streven om de hoedenvereniging bijgeschreven te laten worden op de inventaris.’
Een inspirerende dag dus, met nog een paar tips voor een volgende bijeenkomst:
‘Ik zou het heel fijn vinden als er vanuit het Kenniscentrum aandacht zou komen voor strategieën om samen te werken met gemeentes, om het aanvragen van vergunningen beter in de vingers te krijgen en dergelijke. Vooral in de vorm van cases van andere gemeenschappen.’
‘Het zou ook heel leuk zijn om met een kleinere groep met een bepaald thema bij elkaar te komen, bijvoorbeeld alleen ambachten. Dat hebben we een keer gedaan en dat vond ik heel inspirerend. Maar zo'n grote, algemene bijeenkomst heeft zeker ook zijn waarde. Eigenlijk vind ik alles prima.’