Hoe eetcultuur en oral history leerlingen verbinden met hun buurt

In haar masterscriptie besteedt Manger ook aandacht aan het door haar ontwikkelde educatieve project Smaken van Nieuw-West. Daarmee laat ze zien hoe ontmoetingen tussen generaties, rond iets alledaags en tegelijk betekenisvols als eten, nieuwe vormen van leren en het doorgeven van erfgoed mogelijk maken. Een aanpak die niet alleen letterlijk voedt, maar ook de sociale banden en gedeelde herinneringen versterkt. 

Scripties over immaterieel erfgoed in de spotlight

In deze laatste bijdrage van onze reeks rond de Dr. Albert van der Zeijdenscriptieprijs zetten we nog één scriptie in de schijnwerpers die de selectie net niet haalde, maar die ons bijzonder aan het denken zette. Over erfgoed, identiteit, migratie en de manieren waarop verhalen worden doorgegeven – en over de vragen die we als erfgoedinstelling niet uit de weg moeten gaan. Wetenschappelijk medewerker Mark Schep legt in dit artikel uit waarom juist Mangers onderzoek hem raakte en welke waarde het project kan hebben voor onderwijs, erfgoed en buurtverbinding.

Eten als verbinding. Oral history in het onderwijs

Mijn vader emigreerde als 8-jarige jongen met zijn ouders en zes broers en zussen in 1963 naar Brazilië om daar een boerenbestaan op te bouwen. De verhalen over Brazilië fascineerden mij van jongs af aan. Hoe was het leven in zo’n ver land? Hoe zag school eruit, wat deed je in je vrije tijd, en wat werd er gegeten? In de herinnering van mij vader waren dit vooral aardappelen en bruine bonen. En als ontbijt Nestum¸ een soort Brinta. Daarnaast werd er zelf brood gebakken. Een spreekbeurt op de basisschool over Brazilië is ondertussen uitgelopen op een oral history project waarin ik mijn ooms en tantes interview over hun jeugd, met uiteraard extra aandacht voor de tijd in Brazilië. Een periode die door allerlei omstandigheden na twee jaar uitmondde in een remigratie.

Oral history in de klas

Voor KIEN onderzocht ik de afgelopen twee jaar, in samenwerking met onderzoeker Aholi So, hoe jonge Nederlanders van Chinese komaf het erfgoed van hun (voor)ouders in Nederland beleven en vormgeven. Eten speelt hierbij een grote rol. De kruiden, groenten, fruit en gerechten uit het thuisland zijn voor veel migranten een belangrijke manier om verbinding te houden met het land van herkomst. De geuren en smaken van gerechten roepen allerlei herinneringen en emoties op. Eten is voor migranten dan ook een belangrijke manier om de eigen culturele identiteit te behouden en door te geven.

De scriptie van Nikki Manger over eetcultuur, migratie, oral history en onderwijs gaat mij om deze redenen zowel persoonlijk als professioneel aan het hart. Bovendien kan het onderzoek op een mooie participatieve manier een bijdrage leveren aan de doorgeven van immaterieel erfgoed én de verbinding tussen (jonge en oudere) wijkbewoners. Reden genoeg om extra aandacht te geven aan de scriptie.

Nieuw-West door de tijd

 Nikki neemt de lezer mee in de ontstaansgeschiedenis en ontwikkeling van de Westelijke Tuinsteden, ook wel bekend als de Amsterdamse wijk Nieuw-West. Daarbij komen ook diverse sociale en geografische ontwikkelingen in het naoorlogse Nederland aan bod. In Nieuw-West, waar de onderzoekster zelf ook woont, zijn in de loop der jaren veel (arbeids)migranten komen wonen; mensen afkomstig uit Indonesië, Marokko, Turkije en Suriname die elk hun eigen eetgewoonten meenamen naar Nederland.

Nikki stelt in haar onderzoek de persoonlijke herinneringen van de mensen die tussen de jaren 1950 en 1990 in Nieuw-West woonden centraal. Ze werkt toe naar een door haar ontwikkeld educatief project voor leerlingen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs (12 tot 14 jaar). In dit project, met als titel “Smaken van Nieuw-West”, staat een ontmoeting van de leerlingen met een oudere wijkbewoner centraal. De leerlingen interviewen de ouderen over hun eetcultuur en creëren zo een oral history bron. Nikki wil dat de leerlingen met dit omgevings- en ontmoetingsonderwijsprogramma de culinaire herinneringen van henzelf en buurtgenoten in de fysieke ruimte én in de tijd kunnen plaatsen. Een scriptie die naar meer smaakt en gelukkig ook een vervolg krijgt.

Artikel gaat verder na de afbeeldingen

Van onderzoek naar onderwijspraktijk

Nikki werkt ondertussen als freelancer voor In mijn buurt aan de uitwerking van haar onderwijsconcept. Bij In mijn buurt staat leren door ontmoeting centraal. Leerlingen uit het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs interviewen buurtbewoners over thema’s als de Tweede Wereldoorlog, het koloniale verleden en migratie. De programma’s van In mijn buurt worden in heel Nederland aangeboden en worden altijd ontwikkeld voor de lokale context. Om de verhalen van de ouderen te borgen heeft In mijn buurt bedacht dat de jonge interviewers erfgoeddrager kunnen worden. Deze erfgoeddragers worden zo medeverantwoordelijk voor het doorvertellen van de verhalen, bijvoorbeeld bij herdenkingen en evenementen. De verhalen van de ouderen zijn in korte versie ook terug te lezen op de website van In mijn buurt.

Inspiratie en vervolg

Tot slot gaan we nog even terug naar Nikki en haar scriptie. Voor een verdere exploratie van het thema eetcultuur fietste Nikki met een vriendin in maart en april van dit jaar door Spanje en Marokko om o.a. inspiratie op te doen voor het verzamelen en documenteren van recepten en verhalen over eetcultuur. Bij terugkomst was er goed nieuws. De gemeente (stadsdeel Nieuw-West) heeft een startsubsidie gegeven om "Smaken van Nieuw-West" op te gaan zetten! Hier gaan we vast meer over horen.

Wil je de volledige scriptie van Nikki Manger lezen? Klik dan hier.