De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Het bovenstemzingen is een manier van zingen die nog voorkomt in enkele protestantse vissersplaatsen. Navolgers van Calvijn zingen in de eredienst de psalmen gewoonlijk eenstemmig. Hier en daar zijn echter uitzonderingen. In Genemuiden kennen ze de traditie van de bovenstem, tenoren zingen boven de melodie uit. Ze worden daartoe aangezet en geïnspireerd door het orgelspel van de organist. Voor velen is het massale, eenvoudige psalmgezang van een bijzondere schoonheid. Organist en gemeente komen tot ontroerende muzikale hoogtepunten. Bij de gemeenteleden lopen de rillingen over de rug als ze de samenzang meemaken. Bovenstemzangers vertellen dat ze soms trillend van emotie de psalmen zingen. Predikanten die in Genemuiden voorgaan, maken mee dat het gezang van de gemeente als een orkaan op de preekstoel afkomt.

Beoefenaars en betrokkenen

Uit de door de Staten Generaal in 1773 uitgebrachte psalmenbundel wordt in Genemuiden gezongen in de Hervormde Gemeente, de Hersteld Hervormde Gemeente en de Gereformeerde Gemeente. De koren hebben psalmen met bovenstem in hun repertoire. Het Christelijk Genemuider Mannenkoor Stereo en het Christelijk Mannenkoor Harpe Davids treden veel op buiten Genemuiden en zingen dan steevast een of meer psalmen met bovenstem. Verder zijn er de gemengde zangverenigingen Excelsior en De Lofstem. Oefenavonden worden bezocht door jonge en oude aanhangers van alle gezindten. 

Geschiedenis en ontwikkeling

Genemuiden boogt erop de bakermat te zijn van het bovenstemzingen bij psalmen. Of Genemuiden dat echt is, wordt betwist. Ook aan andere vissersplaatsen rond de voormalige Zuiderzee wordt gedacht. Zo’n 150 jaar geleden, toen er nog geen orgel aanwezig was, ondersteunden mannen met krachtige stemmen de gemeentezang door een tegenstem te zingen. Onderzoek heeft uitgewezen dat men bij de hervormde gemeente van Genemuiden al in 1880 met de bovenstem zong. In de twintigste eeuw werd de traditie levend gehouden. Zingen maakte deel uit van de Genemuider identiteit en het gebeurde spontaan en op plaatsen waar je het niet zou verwachten, zoals onder het werken. Zelfs Genemuider biezensnijders zongen psalmen met bovenstem tijdens het oogsten van de biezen bij de kust van de Zuiderzee. Door plaatopnamen in de jaren 1962-1967 kreeg de Genemuider gemeentezang met bovenstem landelijke bekendheid. De laatste decennia speelden organisten, maar ook het Christelijk Genemuider Mannenkoor Stereo, een belangrijke rol bij het doorgeven van de traditie van het bovenstemzingen. Met de oprichting van de Bovenstemgroep Genemuiden in 2008 werd de bovenstem van een aantal psalmen op muziek gezet onder de noemer ‘De Genemuider Bovenstem’. Vanaf die tijd is uniformiteit in de zang een feit en wordt de bovenstem in alle kerken op dezelfde wijze gezongen.

Borgingsacties

2021-2024

  • Organiseren van oefenavonden en concertavonden, ook buiten Genemuiden. Communicatie hiervoor op tijd oppakken.
  • Website vernieuwen, aanpassen aan eisen van de tijd en het bovenstem zingen. Ook educatief materiaal toevoegen.
  • Via sociale media filmpjes en fragmenten van concerten delen. Een eigen community oprichten op Facebook.
  • Heldere afspraken maken met dirigenten voor een concreet tijdpad om de lesmaterialen definitief te maken. Met de scholen afspraken maken voor concrete lesmomenten lopende het komende schooljaar, volgens een vaste planning.
  • Organiseren van lesavond eens in 6 weken voor beginnende bovenstemzangers olv organist Arend Booi en ervaren zangers.
  • Archief oprichten van muziekdragers en media-uitingen over bovenstem zingen. Ook (historische) boeken van Henk Beens over Genemuiden en bovenstem zingen opnemen in archief.
  • Samen concerten bovenstem zingen geven met koren uit andere delen van Nederland, zoals Zeeland, Barneveld, de Veluwe. Elk koor op zijn eigen manier om de verschillende manieren ten gehore te brengen.
  • Een vergaderrooster opstellen en een heldere taakverdeling maken binnen het bestuur van de stichting. Jaaragenda maken, waarin vergaderingen, oefenavonden, lessen en concerten zullen worden gedocumenteerd. Actielijst opstellen en een meer continue borging van het erfgoedplan nastreven.
  • Met frisse energie zullen dan de samenbindende activiteiten zoals concerten weer oppakken als de kerkgebouwen weer opengesteld worden na de coronamaatregelen.
  • Afronden lesmateriaal en implementatie lessen op de scholen.
  • Alert blijven op de aanwas van jongere leden.

2016-2020

  • Een Stichting oprichten die de belangen gaat behartigen voor de instandhouding en bevordering van het zingen van Psalmen met Genemuider Bovenstem.
  • Er worden veel concerten geven waarbij de Psalmen met Genemuider Bovenstem een rol spelen.
  • Lesmateriaal maken voor gebruik op de scholen en hier subsidie voor aanvragen. 
  • Doorgaan met het enthousiasmeren van zoveel mogelijk mensen.

2012-2015

  • Speeltechniek van het begeleiden van Psalmen met Genemuider Bovenstem laten uitleggen door organist Arend Booi en deze kennis overdragen aan geïnteresseerde organisten.
  • Plaatselijke / regionale zangavonden organiseren.
  • Lesbrief / educatief programma ontwikkelen voor de jeugd op de scholen.
  • Lezingen geven in andere plaatsen.
  • Op iedere zondag Psalmen met Genemuider Bovenstem zingen in de kerkdiensten in drie verschillende kerkgebouwen, als de melodie zich daarvoor leent. 

Contact

Christelijk Genemuider Mannenkoor STEREO
Langestraat 181
8281 AJ Genemuiden
Genemuiden
Overijssel
Nederland
Website