De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Stoelenmatten is het vlechten van de zitting van een stoel met behulp van stoelenriet of pitriet. Ook kan men de zitting 'matten’ met biezen, dat zijn bepaalde grassoorten. Het met de hand stoelenmatten wordt op traditionele wijze beoefend in atelier Stoelenmatterij Beckers-Verhees in Bakel en meerdere malen per jaar gedemonstreerd in binnen- en buitenland.


Matten
Voor het biezen van een stoelzitting wordt een hoogwaardige kwaliteit bies gebruikt. Deze grassen of biezen groeien in water en worden gekweekt door een biezenboer in Genemuiden. Een keer per jaar worden de biezen gesneden. Deze zijn dan ongeveer twee meter lang. Ze worden veertien dagen buiten gedroogd en dan verkocht of opgeslagen in een grote houten schuur, waar de wind doorheen kan waaien.

Na het inkopen van de biezen blijven ze minimaal twee jaar liggen om de kwaliteit te verhogen. De avond voordat ze gebruikt worden, worden ze in een natte doek gedraaid, zodat ze de hele nacht vocht op kunnen nemen. Dit is nodig om ze soepel te maken ermee te kunnen werken. Nadat de biezenmat klaar is heeft deze geen onderhoud meer nodig. Deze biezenmat, zoals ze al vroeger zeiden, gaat een leven lang mee.

Vlechten
Het vlechtmateriaal voor webbing is pitriet. Dit zijn dunne strengen van rotan. Dit vlechtband is verkrijgbaar in verschillende breedtes en gaat zeer lang mee. Het vlechten gebeurt net als het biezen met de hand en neemt 8 à 12 uur in beslag. Patronen zijn bijvoorbeeld het zogenaamde honingraat-patroon dat bestaat uit zes verschillende lagen die in elkaar gevlochten zijn en het zonne- en bloemengevlecht.


Andere activiteiten

Stoelenmatterij Becker-Verhees voert ook stoelrestauraties uit. Dit gebeurt ook nog geheel met de hand. De stoelen worden verlijmd en daar waar nodig nog met houtenpennen verstevigd, wat weer ten goede komt aan de mat. In de afgelopen jaren is het traditionele gereedschap verbeterd en naar aangepast om het handwerk nog beter uit te voeren. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om een bok met wieltjes waar de stoel op staat, zodat het draaien van de stoel beter gaat, en verschillende gereedschappen zoals zelf ontwikkelde klophamers voor een strakker resultaat.

Daarnaast is er een website ontworpen waar mensen kennis kunnen maken met het stoelenmatten. Ook is er het afgelopen jaar een museum gebouwd waar bijzondere gerestaureerde en gematte meubels tentoongesteld worden.

Beoefenaars en betrokkenen

  • Stoelenmatterij Beckers-Verhees te Bakel.
  • De leveranciers: de biezenboer en de leverancier van het vlechtband.
  • Organisatoren van ambachtsmarkten.
  • Verder natuurlijk de klanten en het publiek op de markten.

 

Geschiedenis en ontwikkeling

Stoelzittingen van gevlochten natuurlijke producten vervaardigde men al lang geleden. Het is onduidelijk hoe lang, omdat het om materialen gaat die vergaan. Het ambacht wordt waarschijnlijk al duizenden jaren beoefend. Over het algemeen gebruikte men materiaal dat lokaal te vinden was, zoals allerlei gras- en biezensoorten. Door de ontdekkingsreizen leerden Europeanen stoelriet (buitenkant van rotan) en pitriet (binnenkant van rotan) kennen als materiaal om stoelen mee te vlechten.

In de negentiende en twintigste eeuw waren met name de stoelen van de Zwitserse firma Thonet erg populair. Bij hun stoelen werden de zittingen vaak van stoelriet gemaakt, wat veel werk voor stoelenmatters opleverde. Na de Tweede Wereldoorlog ontwierpen veel Nederlandse meubelontwerpers stoelen waarin handvlechtwerk van pitriet en biezen werd verwerkt. Toch nam het aantal stoelenmatters vanaf de jaren vijftig drastisch af door toenemende massaproductie.

In de jaren zestig begon de vader van Coby Beckers van Stoelenmatterij Beckers-Verhees met het matten en vlechten van stoelen. Zij groeide op met het ambacht. In de zeventiger jaren was zij volleerd stoelenmatter en kende alle kneepjes van het vak. Vanaf die tijd kocht ze samen met haar vader de biezen en vlechtband in en bezochten de klanten. Na deze periode van intensieve samenwerking droeg haar vader de zaak aan Coby over.

Gaandeweg ging het bedrijf meer demonstraties geven op kunst- en handwerkmarkten. Ook musea en modehuizen in binnen- en buitenland waren geïnteresseerd. Naast het verzoek van klanten om hun stoelen te voorzien van een nieuwe mat, groeide ook de vraag naar het restaureren van de stoelen. Zo groeide het bedrijf uit tot stoelenmatterij met een restauratieatelier. Inmiddels werkt ook de zoon van Coby in het bedrijf. Hij zal de zaak later voortzetten

Borgingsacties

2021-2024

  • Website actualiseren met instructiefilmpjes over het ambacht en materiaal.
  • Het museum uitbreiden en gebruiken om een uiteenzetting te geven over het ambacht (technieken, vaardigheden) en restauratietechnieken.
  • Het duurzame karakter van het ambacht sterker benadrukken.
  • In gesprek gaan met MBO-scholen voor demonstraties te geven of kinderen te ondersteunen bij spreekbeurten in het basisonderwijs en ze uitnodigen om bij ons te komen kijken. Stageplaatsen aanbieden.
  • In gesprek gaan met de plaatselijke VVV zodat wij op kaart van de fietsroutes komen te staan en onderdeel worden van de regio routes.
  • Samen met leveranciers kijken naar nieuwe mogelijkheden voor in de toekomst.
    De grondstoffen voor stoelenmatten worden steeds schaarser: biezen, rotan, pitriet.

Contact

Stoelenmatterij Beckers-Verhees
Bakel
Website