De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Uitvaartverenigingen verzorgen uitvaarten in een persoonlijke sfeer, waarbij het traditionele nabuurschap nog een grote rol speelt. De noaberschap in de lokale uitvaart lijkt nog het meest op een verzekering in natura.

Alle leden van een uitvaartvereniging zijn in principe als vrijwilliger betrokken bij een lokale uitvaart. Leden van de vereniging nemen naar wens van de nabestaanden een deel van de uitvaart en de organisatie ervan op zich, met respect voor de overledene. Ze kunnen allerlei taken verrichten zoals de overledene verzorgen, de kaarten schrijven, koffie en thee voor de rouwenden verzorgen, de kist dragen of de kerk inschakelen. Als nabestaanden geven zij de opdracht om de uitvaart te verzorgen en worden ze nauw betrokken bij de organisatie. Het opbaren kan bij een lokale uitvaart thuis, of in het eigen rouwcentrum van de vereniging of de kerk. De familie hoeft zelf niet veel te doen. Het is vaak een mix van onderlinge en ingehuurde hulp. 

Beoefenaars en betrokkenen

Uitvaartverenigingen zijn meestal te vinden in dorpen en op het platteland, waar mensen soms hun hele leven lang al lid zijn. Nardus, de branchevereniging die de traditie van de lokale uitvaart heeft voorgedragen, is in 2007 ontstaan uit een fusie van twee verenigingen. Nardus wil met de tijd mee gaan en ondersteunt de verenigingen daarin. Meer dan driehonderdvijftig uitvaartverenigingen zijn aangesloten bij Nardus.

Geschiedenis en ontwikkeling

Het nabuurschap waar een lokale uitvaartvereniging op stoelt, heeft zijn oorsprong op het platteland in grote delen van Nederland. Het komt neer op burenhulp, waarbij deze buren echt op elkaar konden rekenen. Een soort verzekering in natura dus. Als iemand overleed, werden onmiddellijk de naaste buren in kennis gesteld, desnoods midden in de nacht. De vijf buren aan weerszijden waren gewoonlijk noaberplichtig. De noabers namen dus alle taken op zich. Van het ‘aanzeggen’, het mondeling bekendmaken van het overlijden, de aangifte op het gemeentehuis, tot het wassen en in de kist leggen van de overledene.

Het meer dan honderd jaar oude fenomeen van de lokale uitvaart leeft nog steeds. Een uitvaartvereniging kan voor dragers zorgen als er geen buren of familieleden zijn die dat kunnen of willen en ook de kleding voor de dragers wordt beschikbaar gesteld. Soms vervult een bestuurder de rol van eerste aanspreekpunt. Tegenwoordig hoeft de bode van de vereniging niet meer door het dorp te gaan om het overlijden te melden en de begrafenis aan te kondigen. Rouwkaarten worden nog wel verstuurd, maar er gebeurt heel veel via sociale media. Jongeren kennen het gebruik niet meer zo en zijn minder geïnteresseerd. Hierdoor bestaan ook de besturen vaak uit oudere mensen.

Borgingsacties

2022-2024

  • Zichtbaar maken wat Nardus doet en waar de organisatie voor staat a.d.h.v. nieuw marketingplan.
  • Het marketingplan, maar vooral de handvatten die het biedt om de waarde van het erfgoed uit te dragen, delen met de aangesloten uitvaartverenigingen.
  • Contracten afsluiten met branchepartners, bijvoorbeeld leveranciers maar ook juristen gespecialiseerd in uitvaartzaken, om kennis en goederen (financieel) toegankelijker te maken voor de uitvaartverenigingen.
  • Een opleiding oprichten in samenwerking met een professioneel bureau. De opleiding omvat  thema's als uitvaartzorg, financiën en bestuur, gebaseerd op de Nardus Norm. De verenigingen kunnen in clustervorm de opleiding volgen, 4 à 5 verenigingen tegelijk, zodat het niet te duur wordt.
  • De Algemene Leden Vergadering blijven promoten door positieve ervaringen van leden (en die zijn er genoeg!) via quotes te delen in de vernieuwde nieuwsbrief.
  • Meer jongeren bewustmaken van wat uitvaartverenigingen doen en meer jongeren als bestuurslid werven. Een jongerencollectief in Friesland is bezig om een theatervoorstelling te maken over het thema uitvaart en de noaberschap en de historische waarde ervan. Wordt deze voorstelling een succes, dan kan de actie landelijk uitgerold worden.
  • Kleinere en kwetsbaardere verenigingen staan tegenwoordig meer open voor fuseren omdat ze zo financieel en bestuurlijk sterker komen te staan. Deze mogelijkheid (fuseren) onder de aandacht brengen.

2019-2021

  • De Nardus-Norm onder de aandacht brengen van de leden en de noodzaak hiervan proberen aan te geven.
  • Het organiseren van open dagen in het dorp zodat bewoners kennis kunnen maken met noaberschap in het algemeen en de rol van de uitvaartvereniging daarbij in het bijzonder.
  • Nardus beter zichtbaar maken.
  • Nieuwe bestuurders blijven werven, waaronder waar mogelijk jongeren.

2016-2018

  • Nieuwe bestuurders blijven werven, waaronder waar mogelijk jongeren.
  • Het instellen van de Nardus-norm: wie hieraan voldoet laat zien dat de vereniging de uitvaart, het financiële deel en bestuurlijk op orde heeft. Dit met het oog op transparantie.
  • Het organiseren van open dagen in het dorp zodat bewoners kennis kunnen maken met noaberschap in het algemeen en de rol van de uitvaartvereniging daarbij in het bijzonder.
  • In gesprekken met overheden de bijschrijving in de Inventaris benutten.
  • De bijschrijving in de inventaris aangrijpen om nieuwe en jongere leden te werven.

Contact

Nardus Samenwerkende Uitvaartorganisaties
Bergeend 31
8322 CJ
Urk
Nederland
Website