De Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bevat immaterieel erfgoed waarvan de erfgoedgemeenschap, groep of individu een borgingsplan heeft geschreven om het erfgoed toekomst te geven. Dat plan is getoetst door een onafhankelijke Toetsingscommissie. De erfgoedzorg wordt elke drie jaar geëvalueerd.

Beschrijving

Bonaken is een kaartspel dat in een café aan de bar gespeeld wordt. Het gaat er om een verliezer te bepalen, die vervolgens een rondje moet geven. Bonaken wordt gespeeld met 32 kaarten uit een stock: 2 t/m 6 en de joker doen niet mee. Het aantal spelers kan uiteenlopen van twee tot maximaal zeven per spel. Daarmee is ook het aantal kaarten dat elke speler krijgt en dat uit het spel ligt (slaapt) groter of kleiner. De verdere spelregels verschillen per regio in het land of soms per plaats. Lange tijd werden de spelregels doorgegeven tijdens het spel, van speler op speler, van oud op jong, al doende aan de bar. Het feit dat er per spel kaarten slapen en blind liggen (omgekeerd op tafel), in combinatie met de overwegingen van de spelers om te bieden, slagen te halen, veilig te spelen of niet, is het spelverloop onvoorspelbaar: een spel kan heel snel afgelopen zijn of een half uur duren. Er wordt veel gelachen omdat het spel regelmatig anders loopt dan iedereen denkt. Dat zorgt voor vertier en verbinding tussen de spelers en dat maakt het ook leuk om maar te kijken. Tegelijk is het lastig om het spel te leren. Je moet het in de praktijk leren, ook als je de spelregels online bestudeerd hebt. Bonaken is in Overijssel bekend als ‘kleintje klaverjassen’, omdat het vaak na dat langer durende spel gespeeld werd.

Beoefenaars en betrokkenen

De gemiddelde bonaker in Nederland is een man van een jaar of vijftig, een gezelligheidsdier. Naast deze spelers in de cafés en de ongeveer honderdveertig deelnemers aan het Nederlands Kampioenschap (uit vijf provincies), is er de groep vrijwilligers uit Leimuiden actief die het toernooi organiseert, namens de Stichting Bonaken Nederland.

Geschiedenis en ontwikkeling

Bonaken wordt in elk geval al honderd jaar gespeeld in Leimuiden. De oudste stamgasten van Café Keijzer zijn in de tachtig en hebben als jongen leren spelen aan de bar. Vermoedelijk is het spel ontstaan toen landarbeiders op de akkers speelden om bonen: boonakkeren. Het is wel duidelijk dat het spel uitgewaaierd is over grote delen van het land. Al spelend aan de bar werden de ongeschreven spelregels traditioneel doorgegeven van de oudere op de jongere spelers, meestal jongens en mannen. Toen in het jaar 2000, bij het 150-jarig bestaan van Café Keijzer in Leimuiden, het idee ontstond om een Nederlands Kampioenschap Bonaken te organiseren, zijn de lokale spelregels op schrift gesteld en die worden sindsdien door de Stichting Bonaken Nederland als spelregels voor het NK gehanteerd en via de website zichtbaar gemaakt. De spelregels zijn een ‘levend proces’, wat betekent dat als vanuit een andere regio een spelregel boven komt die het spel verrijkt, deze overgenomen wordt op het NK. Het wedstrijdsysteem waarbij van oudsher een verliezer bepaald werd die een rondje moest geven, is voor het NK aangepast. Niet de verliezer, maar de beste bonaker van de dag wint het toernooi.

Borgingsacties

2020-2023

  • Werken aan een instructievideo met spelvoorbeelden op Youtube. De video promoten op sociale media.
  • Clinics blijven organiseren om nieuwe spelers aan te trekken. De doelgroep bestaat vooral uit twintigers en dertigers.
  • Bij het organiseren van het NK proberen om meer deelnemers te werven, onder meer door speciale acties te bedenken.
  • Proberen meer mensen aan te spreken en te interesseren via (social) media zoals horecabladen en Facebook.
  • Het maken van een uitgave waar per provincie cafés en spelers, de lokale spelregels en veranderingen in de loop van de tijd beschreven worden. 
  • Samen blijven werken met de organisaties in Baarn, Borne, Veldhoven en Alphen a/d Rijn. Deelnemen aan elkaars toernooien. Doel is om de samenwerking it te blijven breiden naar alle provincies. 
  • Voor elk NK wordt media-aandacht zoeken via een persbericht.
  • Sociale controle uitoefenen op gebied van verstandig alcoholgebruik. Het bewustzijn is toegenomen.

2016-2020

  • Bij het organiseren van het NK proberen om meer deelnemers te werven, onder meer door special acties te bedenken.
  • Het maken van een uitgave waar per provincie cafés en spelers, de lokale spelregels en veranderingen in de loop van de tijd beschreven worden.
  • Proberen meer mensen te interesseren via (social) media zoals horecabladen en Facebook.
  • Het ontwikkelen van een online tool om te leren bonaken. 
  • Speluitleg geven op Youtube, zodat het gemakkelijker wordt de spelregels te leren zonder in het café te hoeven zitten.
  • Onderzoek doen naar de geschiedenis van bonaken en dat zichtbaar maken op de website en de eigen Facebookpagina.

Contact

Stichting Bonaken Nederland
Dorpsstraat 30
2451AR
Leimuiden
zuid holland
Nederland
Website